Atatürkçülük

Kemalist Türkiye'de "Gençlik ve İdman Bayramı" kutlamaları

Atatürkçülük veya Altı Ok olarak da bilinen Kemalizm, Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucu ideolojisidir.[1][2][3][4][5][6][7][8] Kemalizm, Mustafa Kemal Atatürk tarafından uygulandığı şekliyle, yeni Türk devletini Osmanlı selefinden ayırmak ve laikliğin kurulması, bilimlere devlet desteği ve ücretsiz eğitimi de içeren modern bir yaşam tarzını benimsemek için[9] tasarlanmış kapsamlı siyasi, sosyal, kültürel ve dini reformlarla tanımlanıyordu.[10]

Kemalizm'in temel fikirlerinin çoğu, Osmanlı İmparatorluğu'nun sonlarında, imparatorluğun yaklaşan çöküşünü önlemek için yapılmış çeşitli reformlardan, özellikle 19. yüzyılın başlarındaki Tanzimat reformlarından köken alır.[11] Yüzyılın ortalarında Genç Osmanlılar (Jön Türkler), imparatorlukta yükselen etnik milliyetçiliği bastırmak ve İslamcı etkileri korurken ilk kez sınırlı demokrasi getirmek için Osmanlı milliyetçiliği veya Osmanlıcılık ideolojisini kurmaya çalıştı. 20. yüzyılın başlarında, Jön Türkler, seküler bir siyasi bakış açısı benimserken, erken Türk milliyetçiliği lehine Osmanlı milliyetçiliğini terk ettiler. Osmanlı İmparatorluğu'nun yıkılmasının ardından, hem Genç Osmanlılardan hem de Jön Türklerden[12] ve onların başarılarından ve başarısızlıklarından etkilenen Atatürk, daha önceki laiklik ve Türk milliyetçiliği akımlarından esinlenerek 1923'te Türkiye Cumhuriyeti'nin ilanına öncülük etti.

Kemalizm, Cumhuriyet Halk Partisi'nin 9 Mayıs 1935'te toplanan IV. Kurultayı'nda kabul edilen 1935 Programı'na (Atatürk'ün adlarından biri olan Kamâl adına atfen) "Kamâlizm" olarak geçmiştir.[13] 1953'teki 10. Kurultay'a kadar Kemalizm, parti programındaki yerini korumuş, bu tarihte kaldırılarak "Atatürk Yolu" kavramı getirilmiştir.[14]

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

İlkin Türk Kurtuluş Savaşı zamanında İstanbul'daki rejim ve rejimin taraftarları, Mustafa Kemal'in önderlik ettiği hareketi destekleyen herkesi, küçümser bir yaklaşımla, "Kemalistler", "Kemalîler" ve "Kemalciler" olarak adlandırdı.[15] "Kemalîler" adlandırması Celalîlere bir atıftı.[15] Dış basın "Kemalistler" adlandırmasını Ankara merkezli hareketi ve o hareketin silahlı gücünü belirtmek için "milliyetçiler" adlandırması ile eş anlamlı olarak kullandı.[15]

Bir ideolojiye işaret eden Kemalizm ve Kamâlizm kavramları Türkiye'de 1930'larda kullanılmaya başladı.[15] Kemalizm kavramı 1931'de devletçilik ve inkılâpçılık ilkelerinin diğer dört ilkeye eklenmesinden sonra ortaya atıldı ve ders kitaplarına girdi.[15] Aynı yıldan itibaren çeşitli yazarlar Kemalizm'i tanımladılar ve halka benimsetmek için yazılar yayımladılar.[15] Kemalizm'in kuramsal çerçevesinin belirlenmesi için Halkevleri'nin yayın organı Ülkü dergisi ve 1932-1934 yılları arasında bir grup yazar tarafından Kadro dergisi yayımlandı. 1934'te Türkiye Cumhuriyeti İçişleri Bakanlığı, Türkiye'yi yabancı ülkelere tanıtmak için La Turquie Kemaliste ("Kemalist Türkiye") dergisini yayımlamaya başladı.[16] Kamâlizm kavramı 1935'te ortaya atıldı, o yılki kurultayda parti programına konuldu ve Atatürk'ün 1939 kurultayı için 1937'de kaleme aldığı program çalışmasında yer aldı.[15]

Kemalizm günümüzde, bazı kesimler tarafından Türkiye Cumhuriyeti'nin temel doktrini ve ideolojisi olarak kabul edilmektedir. Sıklıkla, Kemalist ideolojinin bir fikir sistemini temsil etmekten çok ülkeyi tümüyle pragmatist bir yöntemle modernleştirmeye çalışan politik bir uygulama olduğu vurgulanır. Bununla birlikte, Kemalistlerin yaptığı devrime rehberlik eden belli fikirlerin var olduğu ve bunların esnek bir biçimde de olsa CHP ideologları tarafından sistemleştirildiği söylenir.[17]

  • The Sphere gazetesinin 1-5 Mart 1921'de "Ankara Hükûmeti ve Talepleri" başlığıyla yayımladığı harita. Başlığın altında verilen bilgi: "Kemalistler ya da milliyetçiler, gölgeli alanı etkin biçimde kontrol ediyorlar. Onlar, Yunanlar tarafından Ege'den sürüldüler fakat Trakya'yı, İzmir'i, Ermenistan'ı ve Basra Körfezi altındaki bütün Mezopotamya'yı talep ediyorlar".

  • Mehmet Şeref Aykut'un Kamâlizm kitabı (1936)

Eleştiriler[değiştir | kaynağı değiştir]

11. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül tarafından Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu üyeliğine atanmış Mümtaz'er Türköne Aralık 2011 tarihinde Habertürk gazetesine vermiş olduğu röportajda Kemalizm'in 1960 darbesinden sonra icat edildiğini, darbenin, askeri vesayetin gerekçesi olarak ilan edildiğini söylemiştir. Türköne'ye göre darbeci ordu mensupları meşruiyet problemini ve gasp ettikleri iktidara dayanak bulmak için Atatürk'e sığınmışlardır ve bu yüzden Kemalizm bir darbe ideolojisidir.[18]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Vikipedi'nin kardeş projelerinden
Atatürkçülük
hakkında daha fazla bilgi edinin
Vikisözlük'te ara Vikisözlük'te tanımlar
Vikisöz'de ara Vikisöz'de alıntılar
  1. ^ Anıl Çeçen, Atatürk ve İdeoloji, Türk Dili, TDK Yayını, Sayı 359, Kasım 1981, s. 299
  2. ^ Attilâ İlhan, Üç Atatürkçülük!, Milliyet, 22.06.1982
  3. ^ Bedia Akarsu, Atatürk'ün Özgün Görüşleri, Cumhuriyet, 10.11.1982
  4. ^ Avcıoğlu, Devrim ve "Demokrasi" Üzerine, s. 365
  5. ^ İbrahim Karaca, Atayol Dergisi, Sayı 4. İzmir 1982, s. 4
  6. ^ İlhan Selçuk, Bir Anı'dan Bir Anıt'a, s. 51
  7. ^ Mümtaz Soysal, Bez Resimler, Milliyet, 10.11.1979
  8. ^ Atatürk'e ve Atatürkçülük'e Yaklaşım, Cumhuriyet, 10.11.1981
  9. ^ Cleveland, William L., and Martin P. Bunton. A History of the Modern Middle East. Boulder: Westview, 2013. Print.
  10. ^ Mastering Modern World History by Norman Lowe, second edition
  11. ^ Cleveland, William L; Bunton, Martin (2009). A History of the Modern Middle East (4th bas.). Westview Press. ss. 82. 
  12. ^ Cuthell Jr., David Cameron (2009). "Atatürk, Kemal (Mustafa Kemal)". Ágoston, Gábor; Masters, Bruce (Edl.). Encyclopedia of the Ottoman Empire. New York: Facts On File. ss. 56-60. ISBN 978-0-8160-6259-1. LCCN 2008020716. Erişim tarihi: 23 Ocak 2021. 
  13. ^ Prof. Dr. İsmet Giritli. Atatürk ve Türkiye'nin Modernleşmesi, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Sayı: 37, Cilt: XIII, Mart 1997. [1]
  14. ^ Büyük Larousse, Gelişim Yay., 4. Cilt, s. 2507; Aktaran: Metin Aydoğan, Cumhuriyet Halk Partisi – 4 (1945-1980 Dönemi)
  15. ^ a b c d e f g "Kemalizm". www.sozcu.com.tr. 13 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2020. 
  16. ^ Dr. François Georgeon. (Çev: Prof. Dr. Niyazi Öktem) Kemalist Dönemde Türkiye'de Fransızca Yayın Yapan Basına Toplu Bir Bakış (1919-1938), Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Sayı: 17, Cilt: VI, Mart 1990. [2]
  17. ^ Paul Dumont (1999). Kemalist İdeolojinin Kökenleri Jacob M. Landau (Yay. Haz.) (1999). Atatürk ve Türkiye'nin Modernleşmesi, İstanbul: Sarmal, ISBN 975-8304-18-6 (s. 49-50).
  18. ^ Mümtazer Türköne Röportajı 1 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Mümtazer Türköne.
"http://www.turkcewiki.org/w/index.php?title=Atatürkçülük&oldid=25616622" sayfasından alınmıştır