Karakalpakça

Karakalpakça
Telaffuz	Qaraqalpaq tili
Ana dili olanlar	Özbekistan
Dönem	1993
Dil ailesi	Türk lehçeleri Kıpçak grubu Karakalpakça; ;
Dil kodları
ISO 639-1	-
ISO 639-2	kaa
ISO 639-3	[[ISO639-3:kaa\|kaa]]

Karakalpakça (Qaraqalpaq tili / Қарақалпақ тили), Türk dillerinin Kıpçak grubuna bağlı bir dildir.^[2] Aynı gruba mensup olduğu Kazakça ile aralarında karşılıklı anlaşılabilirlik vardır.^[3]^[4]

Alfabe[değiştir | kaynağı değiştir]

Karakalpakça için Özbek-Latin alfabesi de kullanılır.^[5]

Kiril	Latin	IPA	Kiril	Latin	IPA	Kiril	Latin	IPA
Аа	Aa	[a]	Ққ	Qq	[q]	Фф	Ff	[f]
Әә	A‘a‘	[æ]	Лл	Ll	[l]	Хх	Xx	[x]
Бб	Bb	[b]	Мм	Mm	[m]	Ҳҳ	Hh	[h]
Вв	Vv	[v]	Нн	Nn	[n]	Цц*	Cc	[ʦ]
Гг	Gg	[g]	Ңң	N‘n‘	[ŋ]	Чч*	ch	[ʧ]
Ғғ	G‘g‘	[ɣ]	Оо	Oo	[o]	Шш	SHsh	[ʃ]
Дд	Dd	[d]	Өө	O‘o‘	[œ]	Щщ*	sh	[ʃ]
Ее	Ee	[e]	Пп	Pp	[p]	Ъъ*
Ёё*	yo	[jo]	Рр	Rr	[r]	Ыы	I‘i‘	[ɯ]
Жж	Jj	[ʒ]	Сс	Ss	[s]	Ьь*
Зз	Zz	[z]	Тт	Tt	[t]	Ээ	Ee	[e]
Ии	Ii	[i]	Уу	Uu	[u]	Юю*	yu	[ju]
Йй	Yy	[j]	Үү	U‘u‘	[y]	Яя	ya	[ja]
Кк	Kk	[k]	Ўў	Ww	[w]

Kazak alfabesiyle farkları[değiştir | kaynağı değiştir]

Kazak alfabesinde bulunan "Ii" harfi Karakalpak Kirilinde görünmemektedir. Ayrıca Karakalpaklar'ın Özbek latinine geçme eğilimleri vardır. Karakalpakça'da "Ii" yerine "Ии" vardır.

Özellikler[değiştir | kaynağı değiştir]

y>j (c) olayı bu lehçede de görülebilir. жазыўшы (jazıwşı)- yazar, yazıcı
Eski Türkçe'deki "ğ"'lerin y'ye dönüştüğü söylenebilir. Mesela eski Türkçe mastar eki olan "-ığ" Karakalpakça'da "-ıw" şeklindedir.
Özbekçe'den Arapça-Farsça kelimeler almıştır.
Çoğul eklerinde Kazakçadaki gibi -lar, -ler'in dışında -dar, -der, -tar, -ter şekilleri yoktur. Yani Karakalpakçada bu ek sadece -lar, -ler şeklindedir. Örneğin Kazakça'da "kendilerinin" anlamındaki "өздерінің (özderiniñ)" Karakalpakça'da "өзлериниң (özleriniñ)" şeklindedir.
Bazı değişmeler Kazakçadan farklı olarak olmamıştır. Mesela Kazakça'da "söylesetin" "konuşacak" anlamdadır. Mesela "söylesetin adam", "konuşacak, söyleşecek adam". Bu kelimedeki -tin kısmı Eski Türkçe'deki -tuğın şeklindeki ekten gelir. Karakalpakçadaysa bu ek değişmemiştir ve tek şekillidir: "söylesetuğın"
Karakalpakça'da ş>s değişmesi de vardır: söyleş->söyles- gibi...
Karakalpakça'da ç>ş değişmesi de görülür: qança>qanşa...

Ayrıca Vikipedi'nin Karakalpakça sürümü de bulunmaktadır.

1 - bir 2 - eki 3 - üş 4 - tört 5 - bes 6 - altı 7 - jeti 8 - segiz 9 - toğız 10 - on 20 - jigirma 30 - otız 40 - qırıq 50 - eliw 60 - alpıs 70 - jetpis 80 - seksen 90 - toqsan 100 - jüz 1000 - mıñ

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2013.
^ Johanson, Lars (2021). Turkic: Cambridge Language Surveys. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0521865357.
^ Robbeets, Martine (2020). The Oxford guide to the Transeurasian languages (1. bas.). Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0198804628.
^ Johanson, Lars (1998). The Turkic languages. Londra: Routledge. ISBN 978-0415412612.
^ Öztopçu, Kurtuluş (1996). Dictionary of the Turkic languages : English, Azerbaijani, Kazakh, Kyrgyz, Tatar, Turkish, Turkmen, Uighur, Uzbek. Londra: Routledge. ISBN 978-0415160476.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Karakalpak vikipedi19 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Türk dilleri ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

[1] "Arşivlenmiş kopya". 4 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2013.

[CambridgeTürkDilleri-2] Johanson, Lars (2021). Turkic: Cambridge Language Surveys. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0521865357.

[TransavrasyaDilleri-3] Robbeets, Martine (2020). The Oxford guide to the Transeurasian languages (1. bas.). Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0198804628.

[RoutledgeTürkDilleri-4] Johanson, Lars (1998). The Turkic languages. Londra: Routledge. ISBN 978-0415412612.

[TürkDilleriSözlüğü-5] Öztopçu, Kurtuluş (1996). Dictionary of the Turkic languages : English, Azerbaijani, Kazakh, Kyrgyz, Tatar, Turkish, Turkmen, Uighur, Uzbek. Londra: Routledge. ISBN 978-0415160476.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]