Türk Keneşi
| Türk Keneşi | |
|---|---|
|
Üyeler Gözlemci Devletler | |
| Kuruluş | 3 Ekim 2009) |
| Tür | Siyasî ortaklık |
| Merkez |
İstanbul, Türkiye (Genel Sekreterlik) Bakü, Azerbaycan (Parlamenterler Asamblesi) Nur-Sultan, Kazakistan (Türk Akademisi) |
| Üyeler |
 Azerbaycan Kazakistan Kırgızistan Özbekistan TürkiyeGözlemci ülkeler  Macaristan |
| Resmî diller |
Azerice Kazakça Kırgızca Türkçe Özbekçe İngilizce |
| Genel Sekreter |
 Bağdad Amreyev |
| Onursal Başkan | Nursultan Nazarbayev |
| Dönem Başkanı |
 Sooronbay Ceenbekov |
| Resmî site | turkkon.org |
Türk Keneşi (eski adı: Türk Konseyi) (Azerice: Türk Şurası, Kazakça: Түркі кеңесі, Kırgızca: Түрк Кеңеши (Türk Keñeşi), Özbekçe: Turkiy Kengash, Туркий кенгаш, İngilizce: Turkic Council), veya Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Keneşi (TDKÜİK veya TDKİK) 3 Ekim 2009'da Nahçıvan'da imzalanan Nahçıvan Anlaşması ile, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkiye arasında kurulmuş olan uluslararası örgüttür.
Özbekistan 30 Nisan 2018'de konseye katılma niyetinde olduğunu açıkladı.[1] 14 Eylül 2019'da Özbekistan'da Türk Keneşi'ne üye olmuştur.[2][3]
Bu iş birliği konseyinin kurulması fikri ilk olarak 2006 yılında Kazakistan Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev tarafından ileri atılmıştır.
24 Mayıs 2019 tarihinde Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın önerisi ve keneş üyelerinin oybirliği ile Nursultan Nazarbayev, Türk Keneşi ömür boyu onursal başkanı unvanını almıştır.[4]
2018 sonlarından bu yana, Macaristan gözlemci devlettir ve yakın zamanda Türk Keneşi'ne tam üyelik talebinde bulunabilir.[5]
Temelleri, 1992 yılından bu yana belli aralıklarla toplanan Türkçe Konuşan Ülkeler Zirvesi'ne dayanan keneşin kurumsal merkezleri İstanbul (Genel Sekreterlik), Bakü (Parlamenterler Asamblesi) ve Nur-Sultan (Türk Akademisi)'dir.
İçindekiler
Organlar[değiştir | kaynağı değiştir]
Türk Keneşi'nin üç merkezi bulunmaktadır. Bunlar İstanbul, Bakü ve Nur-Sultan'dır. İstanbul Genel Sekreterliğin. Bakü, Parlamenterler Asamblesi'nin, Nur-Sultan ise Türk Akademisi'nin merkezidir.
- Genel Sekreterlik, İstanbul
- Devlet Başkanları Keneşi
- Dışişleri Bakanları Keneşi
- Kıdemli Memurlar Komitesi
- Aksakallar Keneşi
- Türk Parlamenterler Asamblesi (TÜRKPA), Bakü
- Türk Akademisi, Nur-Sultan
- Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı (TÜRKSOY), Ankara
- Türk İş Keneşi
- Göçebe Uygarlık Merkezi, Bişkek
- Türk Kültür ve Miras Vakfı
Ülke devlet başkanları yılda bir kez resmî, bir kez de gayriresmi olarak çeşitli şehirlerde toplanır. Ayrıca üye ülkelerin dışişleri bakanları ve bürokratları da yıl içerisinde düzenli toplantılar gerçekleştirir. Meclis başkanları ve heyetleri Bakü'de toplanır.[6]
Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkiye Devlet Başkanları tarafından Türk Keneşi'nin ilk Genel Sekreteri seçilen Türk diplomat Halil Akıncı, bu görevi Eylül 2010 – Eylül 2014 tarihleri arasında yürüttü.[7] 5 Haziran 2014 tarihinde Bodrum'da düzenlenen 4. Türk Keneşi Zirvesi sırasında üye ülkelerin Devlet Başkanları tarafından Ramil Hasanov'un ardından, Bağdad Amreyev üç yıl süreyle genel sekreter seçilmiştir.[8]
Bayrak[değiştir | kaynağı değiştir]
22 Ağustos 2012 tarihinde Bişkek'te toplanan 2. Türk Keneşi Dışişleri Bakanları toplantısında Türk Keneşi'nin resmî bayrağı kabul edildi. Bu bayrak dört üye ülkeye ait semboller içermektedir. Rengini Kazakistan bayrağından, ortasındaki güneşi Kırgızistan bayrağından, hilali Türkiye bayrağından ve 8 köşeli yıldızı ise Azerbaycan bayrağından almaktadır.
Üye ülkeler[değiştir | kaynağı değiştir]
| Ülke | Nüfus (2018) | Alan (km²) | GSYİH (nominal) (2018)[9] | Kişi başına GSYİH (nominal) (2018)[10] |
Öngörülen Kişi başına GSYİH (nominal) (2019) |
|---|---|---|---|---|---|
| Azerbaycan |
9,898,085 | 86,600 | $46,940 milyar | $4,721 | $11,674 |
| Kazakistan |
18,272,400 | 2,724,900 | $170,539 milyar | $9,331 | $20,609 |
| Kırgızistan |
6,389,000 | 199,900 | $8,093 milyar | $1,281 | $1,898 |
| Özbekistan |
33,254,000 | 447,400 | $50,500 milyar | $1,532 | |
| Türkiye |
82,003,882 | 783,562 | $766,509 milyar | $9,311 | $13,301 |
| Türk Keneşi | 149,817,367 | 4,242,362 | $1,042,581 milyar | $7,047 | $13,718 |
Gözlemci ülkeler[değiştir | kaynağı değiştir]
| Ülke | Nüfus (2018) | Alan (km²) | GSYİH (nominal) (2018) |
Kişi başına GSYİH (nominal) (2018) |
|---|---|---|---|---|
| Macaristan |
9,771,000 | 93,030 | $163,541 milyar | $16,723 |
| Toplam | 9,771,000 | 93,030 | $163,541 milyar | $16,723 |
Olası gelecek üye ülkeler[değiştir | kaynağı değiştir]
| Ülke | Nüfus (2018) | Alan (km²) | GSYİH (nominal) (2018) |
Kişi başına GSYİH (nominal) (2018) |
|---|---|---|---|---|
 Kuzey Kıbrıs |
335,455 | 3,355 | $4,032 milyar | $15,109 |
| Toplam | 335,455 | 3,355 | $4,032 milyar | $15,109 |
Zirveler[değiştir | kaynağı değiştir]
| Türk Dili Konuşan Ülkeler Zirveleri (1992-2010) | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Tarih | Ev Sahibi Ülke | Ev Sahibi Şehir | Ev Sahibi Lider | Notlar | |
| 1. | 30 Ekim 1992 | Türkiye |
Ankara | Turgut Özal | |
| − | 12 Temmuz 1993 | Kazakistan |
Almatı | Nursultan Nazarbayev | Almatı Anlaşması: TÜRKSOY'un kuruluşu |
| 2. | 18 Ekim 1994 | Türkiye |
İstanbul | Süleyman Demirel | |
| 3. | 28 Ağustos 1995 | Kırgızistan |
Bişkek | Askar Akayev | |
| 4. | 21 Ekim 1996 | Özbekistan |
Taşkent | İslam Kerimov | |
| 5. | 9 Haziran 1998 | Kazakistan |
Astana | Nursultan Nazarbayev | |
| 6. | 8 Nisan 2000 | Azerbaycan |
Bakü | Haydar Aliyev | |
| 7. | 26 Nisan 2001 | Türkiye |
İstanbul | Ahmet Necdet Sezer | |
| 8. | 17 Kasım 2006 | Türkiye |
Antalya | Ahmet Necdet Sezer | |
| − | 21 Kasım 2008 | Türkiye |
İstanbul | Abdullah Gül | İstanbul Anlaşması: TÜRKPA'nın kuruluşu |
| 9. | 3 Ekim 2009 | Azerbaycan |
Nahçıvan | İlham Aliyev | Nahçıvan Anlaşması: Türk Keneşi'nin kuruluşu |
| 10. | 15 Eylül 2010 | Türkiye |
İstanbul | Abdullah Gül | |
| Türk Keneşi Zirveleri (2011-günümüz) | |||||
| Tarih | Ev Sahibi Ülke | Ev Sahibi Şehir | Ev Sahibi Lider | Konu | |
| 1. | 20-21 Ekim 2011 | Kazakistan |
Almatı | Nursultan Nazarbayev | Ekonomik ve Ticaret İşbirliği |
| 2. | 22-23 Ağustos 2012 | Kırgızistan |
Bişkek | Almazbek Atambayev | Eğitim, Bilim ve Kültür İşbirliği[11] |
| 3. | 15-16 Ağustos 2013 | Azerbaycan |
Kabala | İlham Aliyev | Ulaşım İşbirliği[12] |
| 4. | 4-5 Haziran 2014 | Türkiye |
Bodrum | Abdullah Gül | Turizm İşbirliği[13] |
| 5. | 10-11 Eylül 2015 | Kazakistan |
Astana | Nursultan Nazarbayev | Medya ve Enformasyon İşbirliği |
| 6. | 1-3 Eylül 2018 | Kırgızistan |
Bişkek | Sooronbay Ceenbekov | Gençlik ve Ulusal Sporlar[14] |
| 7. | 15 Ekim 2019 | Azerbaycan
|
Bakü | İlham Aliyev | Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmelerin Desteklenmesi[15] |
Genel Sekreterler[değiştir | kaynağı değiştir]
| # | İsim | Ülke | Görev Başlangıcı | Görev Bitişi |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Halil Akıncı | Türkiye |
3 Ekim 2009 | 16 Eylül 2014 |
| 2 | Ramil Hasan | Azerbaycan |
16 Eylül 2014 | 3 Eylül 2018 |
| 3 | Bağdad Amreyev | Kazakistan |
3 Eylül 2018 | Görevde |
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi Resmî İnternet Sitesi
- Türk Keneşi resmî facebook grubu sayfası
- TÜRKSOY
- TÜRKPA
- Türk Akademisi
- Türk Keneşi’nin kurulduğu Nahçivan Anlaşması’ndan görüntüler Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı
- 3 Ekim Bayram Oldu Avrasya Yazarlar Birliği
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Uzbekistan decides to join 'Turkic alliance' during Erdogan's visit". hurriyetdailynews.com. 30 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2018.
- ^ http://www.aa.com.tr/tr/turkiye/guclu-kardeslik-baglari-turk-konseyi-bayragi-altinda-yeni-boyutlar-kazanacak/1583934
- ^ http://www.mfa.gov.tr/no_272_-ozbekistan-in-turk-konseyi-ne-tam-uye-olarak-katilimi-hk.tr.mfa
- ^ "Nazarbayev'e Türk Konseyi Ömür Boyu Onursal Başkanı Unvanı Verilmesi Hakkında Açıklama". Turkkon.org. 24 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Hungary is now part of the assembly of "Turkic Speaking Countries"". Hungarian Free Press (İngilizce). 25 Kasım 2018. 16 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2019.
- ^ "Organizasyon şeması". Turkkon.org. 22 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ http://www.turkkon.org/tr-TR/eski-genel-sekreterler/2/678
- ^ http://www.turkkon.org/tr-TR/buyukelci-baghdad-amreyev-turk-konseyi-devlet-baskanlari-konseyi-tarafindan-turk-konseyi-sekreteryasi%E2%80%99nin--yeni--genel-sekreteri-olarak-atanmistir/3/54/4872
- ^ Dünya Bankası
- ^ Dünya Bankası
- ^ http://www.mfa.gov.tr/the-second-summit-of-turkic-council-was-held-in-bishkek.en.mfa
- ^ http://www.mfa.gov.tr/the-third-turkic-council-summit-meeting-was-held-in-gabala.en.mfa
- ^ http://www.mfa.gov.tr/declaration-of-the-fourth-summit-of-the-cooperation-council-of-turkic-speaking-states_-5-june-2014_-bodrum_-turkey.en.mfa
- ^ http://www.turkkon.org/tr-TR/turk-konseyi-altinci-zirvesi-toplantisi-basin-duyurusu/3/54/54/4873
- ^ http://www.turkkon.org/tr/haberler/turk-konseyi-7-zirvesi-bakude-duzenlendi_1907
| Üyeler | |
|---|---|
| Gözlemciler | |
| Tarih |
|
| Siyaset | |
| Kuruluş | |
| Kültür | |
| Ekonomi | |
| Simgeler | |
