Sarayönü Camii

Sarayönü Camii, Lefkoşa'nın kuzey kesiminde bir camidir. Sarayönü meydanına çok yakın bulunur ve tarihsel olarak meydanda yer almıştır.

Tarihçe

14. ve 15. yüzyıllarda, Kıbrıs sırasıyla Lüzinyan ve Venedik egemenliğindeyken, caminin olduğu noktada bir Karmelit kilisesi mevcuttu. Bu kilisenin varlığı, 1488 yılında Fransız Nicole de Huen tarafından Voyage à Jérusalem ("Kudüs'e Yolculuk") kitabında kaydedilmişti. De Huen, Karmelit kilisesinin kraliyet sarayına yakın olduğunu; üzerinde Kudüs Krallığı, Fransa Krallığı ve Normandiya Dükalığı armaları yer aldığını, dolayısıyla Fransız soyluları tarafından kurulmuş olması gerektiğini aktardı. 1899 yılında araştırmalarını yayımlayan Camille Enlart, bu kaynak doğrultusunda bu yapının Karmelit kilisesi olmuş olması gerektiğini belirtti. Bunun yanında, 1302 yılından kalma tek bir mezar taşı tespit etti. 1895 yılında, Britanya otoriteleri tarafından burada bulunan, 15. yüzyıla tarihlenen sekiz parça mezar taşı Taş Eserler Müzesi'ne taşındı.

Osmanlı döneminde, caminin bulunduğu noktada "Ali Paşa" isimli bir cami yer almaktaydı. 1690 yılı civarında, Kıbrıs valisi Kıncı Ali Paşa ("Kılıç" takma adıyla da bilinir), kiliseyi camiye çevirerek veya kilisenin yapısal malzemelerini kullanıp yeni bir cami inşa ederek bu konumda bir camiyi kullanıma açtı. 1690 yılında, adının verildiği bu caminin önünde idam edilip mezarlığına gömüldü. Osmanlı kaynakları dışındaki dönem kaynaklarının aktardığı bilgiler, caminin kiliseden dönme olduğu savını destekler.

Cami vali konağının ibadethanesi olarak kullanıldı. "Ali Paşa", "Saray" ve "Sarayönü" isimleriyle anılsa da, yaygın kullanılan adı Sarayönü meydanında önceleri askerî karargah, sonraları askerî merasim kıtası bulunması sebebiyle "Orduönü Mescidi" idi (meydan da "Orduönü Meydanı" olarak anılmaktaydı).

Mimari

1900 öncesi yapı

Karmelit kilisesi aslen yarım daire şeklinde bir kubbe ile örtülü bir yapı olarak inşa edildi.

Kaynakça

Özel

Genel

• Acar, Erkan (2004), Kıbrıs'taki tarihî Sarayönü Camii nikâh salonu olmaktan kurtuluyor, İstanbul: Zaman, 25 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi 
• Bağışkan, Tuncer (2005), Kıbrıs'ta Osmanlı - Türk Eserleri, Lefkoşa: Kıbrıs Türk Müze Dostları Derneği, ss. 93-97 
• Bağışkan, Tuncer (2013), Sarayönü Meydanı’nın uzak ve yakın geçmişi, Lefkoşa: Yenidüzen Adres, erişim tarihi: 21 Ağustos 2017 
• Enlart, Camille (1899), L'art gothique et la renaissance en Chypre : illustré de 34 planches et de 421 figures (Fransızca), Paris: E. Leroux, ss. 186-187, erişim tarihi: 21 Ağustos 2017 
• Gazi, Ufuk (2013), Lefkoşa'da İngiliz dönemi imar faaliyetleri (PDF) (Yüksek lisans tezi), Lefkoşa: Yakın Doğu Üniversitesi, ss. 79-82, erişim tarihi: 21 Ağustos 2017 
• Gürkan, Haşmet Muzaffer, Dünkü ve Bugünkü Lefkoşa (3. bas.), Lefkoşa: Galeri Kültür Yayınları, ss. 95-100 
• Yıldız, Netice (2009), "The Vakf Institution in Ottoman Cyprus", Michael, Michalis N. (Ed.), Ottoman Cyprus: A Collection of Studies on History and Culture (İngilizce), Wiesbaden: Harrassowitz Verlag, s. 151, erişim tarihi: 21 Ağustos 2017