Büyük Han
| Büyük Han | |
|---|---|
| Eski ad | Yeni Han, Alanyalılar Hanı |
| Genel bilgiler | |
| Tür | Han |
| Adres | 85, Asmaaltı Sokak, Selimiye Mahallesi |
| Şehir | Lefkoşa |
| Ülke | Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti |
| Açılış | 1572 |
Koordinatlar: 35°10′35″K 33°21′45″D / 35.1763°K 33.3625°D Büyük Han, Lefkoşa'da bir han.
Sadece Lefkoşa'nın değil, Kıbrıs'ın en büyük hanlarından birisidir ve adadaki en gelişmiş mimarili eserlerin arasındadır.[1] Kıbrıs'ta Osmanlı döneminden günümüze gelebilen iki handan biri olması nedeniyle de kültür tarihinde çok önemli bir yeri vardır.
Lefkoşa'nın geleneksel ticaret merkezlerinden biri olan ve eskiden "Buğday Pazarı" adıyla bilinen Asmaaltı Meydanı'nın güneybatısındadır.[2] Günümüzde pek çok dükkanın ve galerinin bulunduğu bir el sanatları merkezi olarak işlev görür.
İçindekiler
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Büyük Han'ın inşası, Kıbrıs'ın Osmanlılar tarafından fethinden bir yıl sonra, 1572'de başladı.[1] Kimi kaynaklara göre yapıyı Osmanlı Devleti'nin ilk Kıbrıs beylerbeyi olan Avlonyalı Muzaffer Paşa, her Kıbrıslıdan iki paralık bir vergi toplayarak yaptırmıştır.[3] Kimi kaynaklarda ise Sultan Selim’in Ayasofya Camii'ne vakıf olarak yaptırdığı dükkânların Kıbrıs beylerbeyi Sinan Paşa tarafından yıktırılıp yerine kervansaray yaptırıldığı bilgisi yer alır.[2]
Yapımında Bursa'daki Koza Han örnek alınmıştır. Tıpkı Koza Han gibi, ortasında bir avlu, avlunun ortasında ise bir mescid ile abdest alanlar için bir çeşme mevcuttur. Köşk mescidinin güneybatısında ise bir mezar bulunur. Mezarın kime ait olduğu kesin olarak bilinmemekle birlikte, mescitte ibadet ederken vefat eden eşraftan birine ait olduğu sanılmaktadır.
Yapı, başlangıçta "Yeni Han" adıyla anılırdı; özellikle Alanya'dan gelen tüccarların konaklama yeri olması nedeniyle "Alanyalılar Han" olarak da bilinmekteydi. Ancak 17. yüzyılda Asmaaltı Meydanı'na küçük ölçekli "Kumarcılar Hanı"'nın yapılması üzerine, halkın kıyaslaması sonucu, "Büyük Han" adıyla anılmaya başladı.[2]
İnşa edildiği dönemde alt kat odaları ticarethane, üst kat odaları ise otel olarak kullanılmaktaydı. Asmaaltı meydanına açılan doğudaki ana giriş kapısının iki yanındaki revaklarda hayvanlara ait yem ve su yalakları bulunmaktaydı. 1878 – 1903 yılları arasındaki Birleşik Krallık hakimiyetinde ilk olarak hapishane, daha sonra ise fakirler için barınak olarak kullanıldı.[1] 1903 – 1947 yılları arasında han olarak orijinal işlevini sürdürmüştür.
1947 – 1962 yılları arasında odaları yoksul ailelere kiralandığından küçük bir mahalleyi andırmaktaydı. 1963 yılında ik restorasyon çalışmaları Kıbrıs Cumhuriyeti Eski Eserler Dairesi tarafından başlatıldı ancak toplumlaraası çatışmaların başlaması nedeniyle yarım kaldı.[4]
Han, 1982 – 2002 yılları arasında restore edildikten sonra içinde pek çok dükkanın ve galerinin bulunduğu bir sanat merkezi olarak açıldı. Handa ayrıca birkaç lokanta, kahvehane ve hediyelik eşya dükkanı da mevcuttur.[5]
Mimarisi[değiştir | kaynağı değiştir]
Dikdörtgen bir avlunun etrafında teşkilatlanmış iki katlı, revaklı bir yapıdır. Yuvarlak sütunlara dayalı sivri kemerler iki katlı olarak avluyu çevreler.[6] Alt katta depo ve ahırlar; üstte ise önde kubbeler, yanlarda tonozlarla örtülü odalar yer alır.
Bursa Koza Han'daki köşk mescit gibi avlunun ortasında sütunlara oturan kemerler üzerinde yükselen sekizgen planlı ve üzeri kubbe ile örtülü Köşk Mescit vardır.
Bu tip han ve kervansaraylar genellikle tek bir ana kapıya sahip olmalarına rağmen, Büyük Han iki girişlidir.[4]
Büyük Han'ın hemen yanında bulunan Kumarcılar Hanı, plan itibarıyla Büyük Han'ı küçük ölçüde tekrarlamaktadır.[6]
Galeri[değiştir | kaynağı değiştir]
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
- Kumarcılar Hanı
- Koza Han (Bursa)
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c Dubin, Marc; Moris, Damien (2002). Cyprus. Rough Guides. ISBN 1858288630.
- ^ a b c Bağışkan, Tuncer. "Büyük Han". Yeni Düzen gazetesi 7 Eylül 2014. 3 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2018.
- ^ Keshishian, Kevork K. (1978). Nicosia: Capital of Cyprus Then and Now. The Mouflon Book and Art Centre.
- ^ a b Atabey, Ayşen. "Büyük Han Tarih ve mimari değerler bakımından Lefkoşa'd". Kıbrıs gazetesi, 22 Kasım 2016. 4 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2018.
- ^ Diana, Darke (2009). North Cyprus,. Bradt Travel Guides. ISBN 1841622443.
- ^ a b Yıldız, Netice. "Kıbrıs'ta Osmanlı Kültür Mirasına Genel Bir Bakış". Türkler, Yeni Türkiye Yayınları, 2002. Erişim tarihi: 3 Ocak 2018.
