Nesko Şebinkarahisar Maden İşletmesi felaketi

    Bağlantı ekle
    Koordinatlar: 40°17′27.6″K 38°17′48.4″D / 40.291000°K 38.296778°D / 40.291000; 38.296778
    Nesko Şebinkarahisar Maden İşletmesi felaketi
    Patlayan 2 numaralı atık havuzu (üstte) ve atıkların üstüne akıp taştığı 1 numaralı atık havuzu (altta)
    Nesko Şebinkarahisar Maden İşletmesi felaketi (Türkiye)
    Kazanın gerçekleştiği konumu gösteren harita
    Tarih 18 Kasım 2021
    Saat 19.00 (UTC+03.00)
    Konum Giresun, Şebinkarahisar
    Koordinatlar 40°17′27.6″K 38°17′48.4″D / 40.291000°K 38.296778°D / 40.291000; 38.296778
    Tür Maden kazası
    Neden Atık havuzlarının zemin etüdü, inşaatı, ÇED raporu ve denetlenmesindeki eksiklikler
    Sonuç
    • 4.500 ton kimyasal atık kontrolsüz bir biçimde doğaya ve yerleşim birimlerine yayılarak tarım arazileri ile su kaynaklarını kirletti
    • Çevre felaketi gerçekleşti
    • Biyoçeşitlilik zarar gördü
    • Nesko Maden'e 12 milyon 71 bin 949 lira para cezası kesildi

    Giresun'un Şebinkarahisar ilçesindeki Yıldızlar Holding'e ait Nesko Maden şirketinin işlettiği Şebinkarahisar Maden İşletmesi'ndeki bir atık havuzu, 18 Kasım 2021 tarihinde gerçekleşen patlama sonucunda bir çevre felaketine yol açtı.

    2003 yılından beri Nesko Maden tarafından işletilen kurşun ve çinko çıkarılan madende 2012 yılından itibaren bakır üretimi de yapılmaktaydı. Tesisteki maden zenginleştirme işlemleri sonrasında açığa çıkan atıkların depolanması için kurulan atık havuzlarının dolması sebebiyle şirket tarafından yeni bir atık havuzu inşa edilmesi planlanıyordu. Mevcut atık havuzları için Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından ÇED raporu hazırlanmasının gerekli olmadığı kararı verildi. Bu sebeple yalnızca yapılması planlanan yeni havuzlar için ÇED raporu hazırlandı.

    Maden işletmesindeki 2 numaralı atık havuzunun zemininde gerçekleşen bozulmalar sebebiyle patlaması sonucunda ağır metaller içeren yaklaşık 4.500 ton kimyasal atık çevreye yayıldı. Bölgenin tarımsal sulama ihtiyacını karşılamakta olan Kılıçkaya Barajı'na ulaşan atıklar, tarım arazilerini ve su kaynaklarını kirletti. Yaşanan çevre felaketi bölgedeki halkı ve vahşi yaşamı olumsuz etkilediği gibi biyoçeşitliliğe de zarar verdi.

    Olay üzerine çeşitli sivil toplum kuruluşları, meslek odaları ve muhalefet partileri, bakanlığa ve hükûmete gerçekleşen felaket sebebiyle bir yaptırımda bulunması için çağrıda bulundu. Bu kuruluşlar aynı zamanda bu ve buna benzer çevre felaketlerinin tekrarlanmaması için çeşitli önerilerde bulundu. Çevre felaketinin etkilerinin azaltılması için bakanlık ekipleri bölgede ıslah ve temizleme çalışmaları yürüttü. Nesko Maden'in Şebinkarahisar'daki madencilik faaliyetleri, çevreye kontrolsüz atık sızdırması sebebiyle Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından süresiz olarak durduruldu ve şirkete 12 milyon lira idari para cezası uygulandı. Halk, verilen cezaya tepki gösterdi. Kirlenmiş bölgeden alınan örneklerin analiz sonuçları kamuoyuyla paylaşılmadı.

    Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]

    Giresun'un Şebinkarahisar ilçesindeki Çağlayan Köyü'nün Darabul mevkiinde bulunan Şebinkarahisar Madeni, 2003 yılından beri Nesko Maden tarafından işletiliyordu.[1][2] Şebinkarahisar'ın ilçe merkezine 18 km uzaklıktaki maden ocağında kurşun ve çinko üretimi yapılıyordu. Maden, 2008 yılında Yıldızlar Holding tarafından satın alındı.[1][3] Tesisin yakınında Kılıçkaya Barajı'nın gölü ve Darabul Deresi gibi su kaynakları bulunuyordu.[4]

    "NESKO" yazısının görüldüğü, kaza sırasında atıkların taştığı 1 numaralı havuz (veya baraj)

    13 Aralık 2011'de, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, "Nesko Madencilik tarafından Şebinkarahisar İlçemizde yapılacak ve işletilecek tesisin ÇED raporu" başlıklı bir duyuru yayımladı. Duyuruya göre, 22 Aralık 2011'de; Nesko Maden'in "Kurşun-Çinko-Bakır Cevheri Zenginleştirme Tesisi, Atık Depolama Alanı ve Su Depolama Barajı" projesi hakkında halkı bilgilendirmek, görüş ve önerilerini alma amacıyla bir çevresel etki değerlendirmesi (ÇED) sürecine halk katılımı toplantısı yapılacaktı.[5] Yaklaşık bir sene sonra, 2012 yılında, tesiste gerçekleştirilen revizyon ile madende kurşun ve çinkonun yanında bakır da üretilmeye başlandı.[1] Madende 2008'de 60.240 ton/yıl atık üretilirken,[4] 2012'den itibaren yılda 66.900 ton,[6] 2015'ten itibaren ise yılda 80.000 ton atık üretilmeye başlandı.[7]

    Şebinkarahisar Madeni'nde üretilen yıllık atık miktarları
    Yıl Atık üretimi (ton/yıl) Kaynak
    2008 60.240 [4]
    2009-2011 veri yok -
    2012 66.900 [6]
    2013 66.900 [8]
    2014 - [9]
    2015 80.000 [7]
    2016 80.000 [10]
    2017 90.000 [11]
    2018 80.000 [12]
    2019 80.000 [13]
    2020 - [14]
    2021 80.000 [15]

    2012'den iki sene sonra, 2014 yılında tesisin faaliyetleri geçici olarak durduruldu. Nesko Maden konuyla ilgili açıklama yapmamış olup, madenin işçi maaşlarının ödenememesi sebebiyle geçici olarak durdurulduğu ileri sürüldü.[16] Aynı zamanda yine 2014 yılında Nesko Maden'in "Atık Depolama, Kot Yükseltme ve Zenginleştirme Tesisi Kapasite Artışı" projesinin ÇED süreci başladı.[17] Nesko Maden'in bu projesi için, 2014'ten önce inşa edilmiş atık havuzlarının aksine[a] bir ÇED raporu hazırlandı.[19][18] MGS Proje Müşavirlik Mühendislik adlı şirketin Nesko Maden için hazırladığı 14 Ağustos 2014 tarihli bu ÇED başvurusuna göre,[b] tesiste bulunan 3 atık havuzundan 1 numaralı havuz ömrünü 2007 yılında tamamlamış ve bu havuzda doğaya yeniden kazandırma çalışmaları yapılmıştı. 2 numaralı atık havuzu da ömrünü tamamlamış ancak doğaya yeniden kazandırma süreci henüz başlatılmamıştı. 3 numaralı atık havuzu ise 2011 yılında inşa edilmişti ve dolmak üzereydi. Bu nedenden ötürü 3 numaralı atık havuzunun yükseltilmesiyle Şebinkarahisar Maden İşletmesi'nin atık depolama kapasitesinin artırılması planlanıyordu.[20] 29 Eylül 2014'te İstanbul Şebinkarahisar Sivil Toplum Kuruluşları Platformu, Giresun Valiliği Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü'ne gönderdikleri belgeyle ÇED raporuna itiraz etti.[21] 2016 yılında yayınlanan bir araştırmada, Nesko Maden'in işletme ömrünü tamamlamış atık havuzlarında gerçekleştirilecek 3 metrelik bir yükseltme işlemi sonrasında duraysızlık sorunu oluşmayacağı bulundu.[22]

    2014'te yapılan ÇED başvurusundan üç sene sonra, proje kapsamındaki değişiklik rapora da yansıdı. 22 Mart 2017 tarihinde MGS Proje Müşavirlik Mühendislik tarafından son şekli verilen ÇED raporunda; dolmak üzere olan 3 numaralı atık havuzunu yükseltmek yerine direkt yeni bir atık havuzunun inşası öngörülmekteydi.[c][18] Kapsamı değişen ve yeni adı "İlave Atık Depolama Tesisi" olan proje için 6 Nisan 2017 tarihinde ÇED sürecine halkın katılım toplantısı düzenlendi.[23] 10 Ekim 2017 tarihinde ise Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'nın İnceleme Değerlendirme Komisyonu toplantı gerçekleştirdi.[24][25] 27 Aralık 2017 tarihinde söz konusu komisyon tarafından ÇED raporu yeterli bulundu ve nihai kabul edildi.[26] 27 Şubat 2018 tarihinde ise komisyon tarafından dördüncü atık havuzunun ÇED raporuna olumlu kararı verildi.[27]

    2020'de beşinci bir atık havuzu için yeni ÇED raporu hazırlandı. Uzel Proje Mühendislik adlı firma tarafından Nesko Maden adına hazırlanan bu diğer raporda, 2018 tarihinde olumlu kararı verilen ÇED raporunda adı geçen ilk üç havuzun dolduğu, yeni inşa edilen 4 numaralı atık havuzunun hâlihazırda kullanıldığı ve beşinci bir atık havuzuna ihtiyaç duyulduğundan bahsedilmektedir.[28] Bu beşinci atık havuzu için hazırlanan ÇED raporu hakkında 27 Ekim 2020 tarihinde bir halkın katılım toplantısı yapıldı. Çağlayan Köyü halkı, beşinci atık havuzunun yapılması planlanan bölgenin tarıma elverişli arazi olduğunu belirterek projeye karşı çıktı.[29]

    Felaket[değiştir | kaynağı değiştir]

    Nedenler[değiştir | kaynağı değiştir]

    Patlayan 2 numaralı havuz (üstte) ve atıkların üstüne akıp taştığı 1 numaralı havuz (altta)

    Jeoloji Mühendisleri Odası'na göre felaketin gerçekleşme sebebi, atık havuzlarının modern bilimsel ve teknolojik gerekliliklere uygun bir şekilde inşa edilmemesidir. Tesiste bulunan ve henüz doğaya yeniden kazandırılmamış olan 2 numaralı atık havuzunun gövde dolgularının bir bölümü, tahminen 1 numaralı atık havuzunda biriktirilen gevşek atık maddeler (çökeltiler) üzerine oturtulmuştu. Bundan ötürü havuz zemininde oluşan farklı oturmalar nedeniyle gövde dolgularında bozulmalar meydana geldi. Maden atıkları, 2 numaralı havuzda oluşan bu bozulmalar sebebiyle ortaya çıkan kırık ve çatlaklardan çevreye sızmaya başladı.[3]

    Yıkılma[değiştir | kaynağı değiştir]

    18 Kasım 2021'de, akşam saat 19.00 sularında, kırık ve çatlakların kapatılması amacıyla yapılan çalışmalar sırasında 2 numaralı atık havuzunun gövde dolgusunun bir bölümü yıkıldı. Çinko zenginleştirmesi sürecinde kullanılan kimyasallarla kirlenmiş olan ve ağır metaller içeren kimyasal atık, 1 numaralı barajın üstünden taşarak Darabul Deresi'ne döküldü. Darabul Deresi'ne dökülen 4.500 ton kimyasal atık, dere suları ile 5 kilometre uzaklıktaki Kılıçkaya Barajı'na sürüklendi.[30][3] Barajın bağlı olduğu Kelkit Çayı ve tesisin yakınındaki Yedikardeş Köyü, gerçekleşen çevre felaketinden etkilendi.[31]

    Etkileri[değiştir | kaynağı değiştir]

    Doğa ve çevre[değiştir | kaynağı değiştir]

    Gerçekleşen kaza sonucu bölgede bir çevre felaketi meydana geldi.[32][33] Jeoloji Mühendisleri Odası, yaptığı basın açıklamasında doğaya yayılan ağır metallerin ve kimyasalların, tıpkı Balıkesir-Balya, Çanakkale-Çan Kömür İşletmeleri ve Kıbrıs-Lefke bölgelerinde olduğu gibi asit kaya drenajına sebep olacağını belirtti. Bu etkilerin on yıllar hatta yüz yıllar sürebileceğini belirten Jeoloji Mühendisleri Odası, asit kaya drenajı sebebiyle yüzey ve yer altı sularının kirlenmeye devam edeceğini açıkladı. Bununla beraber yöre halkının ve vahşi yaşamın, besin zinciri yoluyla ya da toprak ve kirlenmiş su kaynaklarıyla doğrudan teması sonucu zehirleneceğini aktardı.[3]

    Kimya Mühendisleri Odası, gerçekleşen çevre felaketinin etkileri üzerine bir basın açıklamasında bulundu. Bu açıklamaya göre Şebinkarahisar Maden İşletmesi'nde bulunan flotasyon teknolojisinde, silikat, silis, çinko sülfat, sodyum metabisülfit, kireç, polielektrolit, Aerofloat 242,[d] metil izobütil karbinol (MIBC), sülfürik asit ve kostik kimyasalları kullanılmaktadır.[e] Aynı açıklamada, Çevre Kanunu ve mevzuatlara ters düşen madencilik, cevher işleme ve yanlış depolama sonucu bu çevre felaketinin gerçekleştiğinin altı çizildi.[31] Atıkların yayıldığı bölgelerdeki flora ve fauna zarar gördü.[37] Buna ek olarak su kaynakları, toprak ve bitkiler atık suyun içerdiği ağır metallerden dolayı kontamine oldu.[31] TEMA Vakfı'na göre bölgedeki tüm canlılar, su kaynakları, hava ve toprak "ciddi tehdit altındadır".[30][38]

    Gerçekleşen felaketin çevreye olan olumsuz etkilerine dair görüntüler. Atık maddeler içeren çamurlu suyun yayıldığı bölgelerde toprağın kirlendiği, bitkilerin kuruduğu ve biyoçeşitliliğin zarar gördüğü gözlemlenmektedir.

    Halk sağlığı[değiştir | kaynağı değiştir]

    Halk Sağlığı Uzmanları Derneği'ne göre, Şebinkarahisar Madeni gibi işletmelerin atık bileşiminde antimon, arsenik, bakır, cıva, çinko, demir, kadmiyum, krom, kurşun ve kükürt gibi ağır metaller bulunmaktadır. Bu ağır metallerin sağlığa çeşitli pek çok zararı bulunmaktadır ve bazı etkileri kalıcıdır.[39] TEMA Vakfı'nın yayınladığı videoda felaketi anlatan yöre halkı, "boğazlarının kitlendiğini, öksürdüklerini ve kokudan baş ağrısı yaşandığını" söyledi.[38] Metalurji ve Malzeme Mühendisleri Odası'na göre ise atık havuzunun yıkılması sebebiyle havuzdan taşan ağır metaller, bölgedeki köylerde bulunan vatandaşların sağlığını tehdit edecek düzeye ulaştı ve tarım alanlarını kullanılamaz hâle getirdi.[40]

    Harici video
    Giresunluların Anlatacakları Var! (1:57), TEMA Vakfı[38]

    Türk Toraks Derneği'nin 27 Kasım 2021 tarihli basın açıklamasında, gerçekleşen kaza sonucu çevreye yayılan tehlikeli kimyasalların sağlık üzerine etkileri hakkında bilgi verildi. Açıklamaya göre, atık havuzunun çökmesi sonucu ortaya çıkan zehirli atıklar, Kılıçkaya Barajı gölüne karıştı ve atıkların dereye ulaşmasıyla Yedikardeş Köyü halkının bahçelerine kadar geldi. Derneğe göre ağır metaller ve siyanür dahil tüm zehirli kimyasal atıkların halk sağlığına etkileri olacaktır. Sağlığa zararlı etkilerin bir kısmı maruz kalınan miktara bağlı olarak akut olabileceği gibi, bu atıklar üç yılı aşkın süre boyunca bölgenin doğasını kirletmeye devam ederek kronik rahatsızlıklara da sebep olacaktır.[41]

    Tepkiler ve mücadele[değiştir | kaynağı değiştir]

     
    Tesisten kontrolsüz bir biçimde yayılan atıklar, bölgede su ve toprak kirliliğine sebep oldu.

    Felaketin ardından Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Nesko Maden'e "en üst sınır" olan 12 milyon 71 bin 949 lira para cezası kestiğini duyurdu. Bakanlık, para cezasına ek olarak Şebinkarahisar Madeni'nin faaliyetlerini durdurdu. Halk, kazadan 16 gün sonra verilen bu cezaya çevreye verilen zararın "büyüklüğü"[37] sebebiyle tepki gösterdi.[32][42][43]

    Halk Sağlığı Uzmanları Derneği, yaptığı açıklamada flotasyon tesislerinde bakanlıklar tarafından gerekli önlemler alınması, sürekli ve düzenli kontroller gerçekleştirilmesi gerektiğini belirtti. Ayrıca Kelkit Çayı ve Madra Barajı'ndan alınan suyun kullanıldığı tüm yerleşim bölgelerindeki yurttaşların ağır metallerin etkilerine karşı uyarılması gerektiğini aktardı. Kelkit Çayı, Kılıçkaya Barajı, Suat Uğurlu Barajı, Çamlıca Barajı ve Ayvalık Madra Barajı’ndan gelen suyu kullanan bütün bölgelerden düzenli olarak su örnekleri alınıp ağır metal içeriğinin takip edilmesi ve analiz sonuçlarının kamuoyuyla paylaşılması gerektiğini ekledi.[39]

    Türk Toraks Derneği'ne göre çevreye yayılan atıkların içeriği derhal belirlenerek sağlığa olan etkileri kamuoyuna ve yöre halkına anlatılmalıdır. Bölgedeki hava ve sudan alınan numunelerin siyanür oranları ölçülmeli, siyanür ve ağır metallerin bölgedeki deniz canlılarına olası zararları değerlendirilmelidir. Akarsularda düzenli olarak siyanür ve ağır metal ölçümleri yapılmalı, içme suyu analizlerinde siyanür oranı kabul edilebilir düzeyin üstüne çıktığında yöre halkına dışarıdan içme suyu getirilmelidir. Derneğe göre bölgede derhal acil durum ilan edilmeli, ölçüm sonuçları paylaşılmalı ve halk sağlığı korunmalıdır.[41]

    Kimya Mühendisleri Odası, yaptığı açıklamada ağır metallerle kirlenmiş numunelerin tetkik sonuçları açıklanana kadar bölgeye giriş yapılmaması, gerekli noktalarda uyarı levhalarının konulması gerektiğini belirtti. Bunlara ek olarak tetkik sonuçlarının kamuoyuyla paylaşılması gerektiğinin, yöre halkının hayvanlarını dereden sulatmamaları ve olta balıkçılığı yapmamaları için gerekli bilgilendirmelerin yapılmasının önemli olduğunu açıkladı. Numune analizlerinin ise ağır metal oranının yönetmeliklerle belirlenmiş kabul edilebilir düzeylere düşene kadar devam etmesi gerektiğinin altını çizdi.[31]

    Jeoloji Mühendisleri Odası, bu ve ilerideki çevre felaketlerini önlemek için ÇED raporlarının hazırlanma süreçlerinin kontrol edilmesi gerektiğini belirtti. Aynı zamanda sivil toplum kuruluşlarıyla yerel idarelerin denetim süreçlerindeki etkinliğinin artırılması, atık havuzu inşaatlarının kamu denetim ve kontrolü altında gerçekleştirilmesi, sektör bazlı hazırlanan raporların gerekli meslekî yetkinliğe sahip kişilerce hazırlanması gerektiğini aktardı. JMO'ya göre bu gibi çevre felaketlerine sebep olan, bunu alışkanlık hâline getirmiş şirketlerin ruhsatlarını feshedecek düzenlemeler Maden Kanunu ve Çevre Kanunu'na eklenmelidir.[3]

    Metalurji ve Malzeme Mühendisleri Odası'na göre, Şebinkarahisar'da yaşanan felaket Nesko Maden'in sebep olduğu ilk çevre felaketi değildir.[40] Odaya göre Nesko Maden'e ait işletmelerde, Şebinkarahisar Madeni'ndeki kazanın öncesinde de başka kazalar ve sorunlar yaşandı. Benzer bir olay 2018 yılında aynı madende meydana geldi. Atık havuzunda yaşanan çökme sonucu 8 milyon balık öldü.[44] 2011 yılında ise Yıldızlar Holding altında çalışan Nesko Maden'e ait Kütahya'daki Eti Gümüş tesisinde aynı şekilde bir atık havuzu patladı.[45][46] Atıkların çevreye kontrolsüz yayılması sonucu hayvan ölümleri ve zehirlenmeler meydana geldi.[40][47][48]

    Havuzdan yayılan atıklar, fotoğraflarda görüldüğü üzere Kılıçkaya Barajı'na ulaştı. Derenin bağlandığı su havzası, Kılıçkaya Barajı'na aittir.

    Nesko Şebinkarahisar Madeni İşletme Müdürü Erol Özdemir, 20 Ocak 2022 tarihinde mevzulab adlı medya kuruluşu tarafından yayınlanan bir videoda felaketle ilgili açıklamalarda bulundu. Erol Özdemir'e göre "Kılıçkaya Barajı'nın toplam gerçek kapasitesi 1,5 milyar metreküp, barajda bulunan su miktarı 120 milyon metreküptür ve (etrafa yayılan) 250 metreküp malzemenin içerisinde bulunan kurşun ve çinkonun herhangi bir etkisi söz konusu olamaz." Erol Özdemir aynı zamanda "dere yatağının komple ıslah edildiğini" ve bu nedenle mevcut suyun içilebilir olduğunu ileri sürdü.[49]

    Harici video
    Bir Çevre Felaketinin Anatomisi (20:45), mevzulab[49]

    Felaket hakkında yazılı soru önergesi ve temizleme çalışmaları[değiştir | kaynağı değiştir]

    Darabul Deresi'nin gerçekleştirilen temizleme çalışmaları sonrasındaki durumu. Kirlenmiş bölgelerdeki atık maddeler içeren çamur iş makineleriyle toplanmaya çalışıldı.[42] Fotoğrafta derenin ıslahtan sonraki hâli görülmektedir.

    Kahramanmaraş CHP milletvekili Ali Öztunç, yaşanan çevre felaketiyle ilgili mecliste yazılı soru önergesi verdi. Verilen soru önergesinde bakanlığa felakete ilişkin 13 soru soruldu. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, bu yazılı soru önergesini 19 Ocak 2022'de yanıtladı.[42] Bu yanıta göre bakanlık ekipleri felaketin ardından ilk olarak dere yatağı üstüne beş adet tersip bendi (biriktirme seti veya biriktirme barajı olarak da adlandırılır) inşa etti. Bu şekilde atıkların derenin akışıyla Kılıçkaya Barajı'na taşınmasının engellendiği aktarıldı. Dere yatağının yanına dört kilometre boyunca derivasyon kanalı (taşıma kanalı) açıldı. Bu sayede dere yatağının yönü değiştirilerek temiz suyun atıkla karışmadan baraja ulaşmasının sağlandığı belirtildi. Ardından dere yatağında bulunan atıkların taşınması ve temizlenmesi işlemlerine başlandı. Bölgedeki atıkların tamamen kaldırıldığı, bakanlığın izleme ve rehabilitasyon işlemlerini başlattığı aktarıldı.[50][42]

    "Doğa Hakkı İhlâlleri Raporu"[değiştir | kaynağı değiştir]

    CHP'nin 2021 yılında hazırladığı "Doğa Hakkı İhlâlleri Raporu"na göre, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı olayın üzerini kapatmaya çalışmaktadır ve en az Nesko Maden şirketi kadar suçludur.[51] Rapora göre, yıkılan havuzdan yayılan atıkların Kılıçkaya Barajı'na ulaştığı bakanlık tarafından inkâr edilmiyor olsa da, 4.500 ton atığın Kılıçkaya Barajı'na ulaşmasını engellemek için önlemlerin ne zaman alındığı ve suya karışan atıkların hangi tarihlerde uzaklaştırıldığı belirsizliğini korumaktadır. Bakanlık tarafından yapılan çevresel etki değerlendirmelerinin havza bazlı yapılmaması dolayısıyla bakanlığın felaketten sonra yaptığı temizleme çalışmalarıyla sorunu gidermiş gibi davrandığı iddia edildi. Felaket sonrasında çevre kirliliğinin boyutunun ne olduğu ve atıkların yayıldığı bölgelerde sızdırmazlığın sağlanması için ne gibi önlemler alındığına dair bakanlıktan bir bilgi gelmediği belirtildi.[51] Felaket sonrasında patlayan atık havuzundan alınan örneklerin analiz sonuçları ise açıklanmadı.[52][53]

    Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

    Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

    1. ^ Bu ÇED raporuna göre, mevcut atık havuzları için 7 Aralık 2010 tarihinde alınan 2010/39 numaralı karar ile 5,2 hektarlık bölgede bakanlık tarafından “Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir” kararı verilmiştir. 2011 yılında yapılan proje revizyonu ile atık havuzları için ayrılan alan 6,9 hektara çıkarıldı ve 3 Mart 2011 tarihinde alınan 2011/08 numaralı karar ile bakanlık tarafından yine aynı şekilde “Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir” kararı verildi.[18]
    2. ^ Atık Depolama, Kot Yükseltme ve Zenginleştirme Tesisi Kapasite Artışı Projesi'ne ait ÇED başvurusu, bakanlığın sitesinden veya arşivlenmiş belgeden okunabilir.
    3. ^ Kapsamı değiştirilip mevcut havuzun yükseltilmesi yerine ilave bir atık havuzu kurulacağını açıklayan nihai ÇED raporu, bakanlığın sitesinden veya arşivlenmiş belgeden okunabilir.
    4. ^ Aerofloat 242, suda çözünebilen ve hızlı etki eden ticari bir reaktiftir. Aerofloat 31'in bir çeşidi olup, simli kurşun ve sülfitli bakır cevherlerinde gerçekleştirilen flotasyon işlemlerinde kullanılır.[34] Aerofloat serisi tüm kimyasal ürünler, günümüzde Belçika merkezli Solvay şirketi tarafından üretilmektedir.[35][36]
    5. ^ Atık havuzlarında bulunan atık maddelerin çevre ve sağlık üzerindeki etkileri için 2017 tarihli ÇED raporunda EK-3.19'a başvurulabilir.[18]

    Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

    Özel
    1. ^ a b c "GİRESUN ŞEBİNKARAHİSAR MADEN İŞLETMESİ". Nesko Maden. 17 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2022. 
    2. ^ "İletişim". Nesko Maden. 7 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2022. 
    3. ^ a b c d e "ÇEVRE, ŞEHİRCİLİK VE İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ BAKANLIĞI ELİYLE ÜLKEMİZ HER GÜN YENİ BİR ÇEVRE FELAKETİ İLE KARŞI KARŞIYA BIRAKILIYOR..." Jeoloji Mühendisleri Odası. 24 Kasım 2021. Erişim tarihi: 26 Haziran 2022. 
    4. ^ a b c "GİRESUN İL ÇEVRE DURUM RAPORU" (PDF). Giresun İl Çevre ve Orman Müdürlüğü. 2008. s. 164. 5 Aralık 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2023. 
    5. ^ "Nesko Madencilik tarafından Şebinkarahisar İlçemizde yapılacak ve işletilecek tesisin ÇED raporu duyuru". Çevre ve Şehircilik Bakanlığı. 13 Aralık 2011. 23 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2022. 
    6. ^ a b "GİRESUN İL ÇEVRE DURUM RAPORU" (PDF). Giresun Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü. 2012. s. 44. Erişim tarihi: 16 Ocak 2023. 
    7. ^ a b "GİRESUN İLİ 2015 YILI ÇEVRE DURUM RAPORU" (PDF). Giresun Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü - ÇED, İzin Denetim ve Şube Müdürlüğü. 2015. s. 124. Erişim tarihi: 16 Ocak 2023. 
    8. ^ "GİRESUN İLİ 2013 YILI ÇEVRE DURUM RAPORU" (PDF). Giresun Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü - Çevresel Etki Değerlendirmesi İzin ve Denetim Şube Müdürlüğü & Çevre Yönetimi Şube Müdürlüğü. 2013. 5 Aralık 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2023. 
    9. ^ "GİRESUN İLİ 2014 YILI ÇEVRE DURUM RAPORU" (PDF). Giresun Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü. 2014. Erişim tarihi: 16 Ocak 2023. 
    10. ^ "GİRESUN İLİ 2016 YILI ÇEVRE DURUM RAPORU" (PDF). Giresun İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü. 2016. 20 Mart 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2023. 
    11. ^ "GİRESUN İLİ 2017 YILI ÇEVRE DURUM RAPORU" (PDF). Giresun İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü. 2017. Erişim tarihi: 16 Ocak 2023. 
    12. ^ "GİRESUN İLİ 2018 YILI ÇEVRE DURUM RAPORU" (PDF). Giresun İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü. 2018. 31 Ekim 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2023. 
    13. ^ "GİRESUN İLİ 2019 YILI ÇEVRE DURUM RAPORU" (PDF). Giresun İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü & ÇED, İzin ve Denetim Şube Müdürlüğü. 2019. 3 Mart 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2023. 
    14. ^ "GİRESUN İLİ 2020 YILI ÇEVRE DURUM RAPORU" (PDF). Giresun İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü & ÇED ve Çevre İzinlerinden Sorumlu Şube Müdürlüğü. 2020. Erişim tarihi: 16 Ocak 2023. 
    15. ^ "GİRESUN İLİ 2021 YILI ÇEVRE DURUM RAPORU" (PDF). Giresun Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü - ÇED ve Çevre İzni Şube Müdürlüğü. 2021. Erişim tarihi: 16 Ocak 2023. 
    16. ^ "NESKO MADEN KAPATILDI". Yeni Şebinkarahisar. 14 Kasım 2014. 30 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2022. 
    17. ^ "e-ÇED Duyurular - Atık Depolama, Kot Yükseltme ve Zenginleştirme Tesisi Kapasite Artışı". Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. 14 Ağustos 2014. Erişim tarihi: 15 Ocak 2023. GİRESUN il ŞEBİNKARAHİSAR, ilçe ÇAĞLAYAN KÖYÜ, DARABUL mevkiinde NESKO MAD. TİC. VE SAN. A.Ş. tarafından yapılması planlanan ATIK DEPOLAMA TESİSİ KOT YÜKSELTME VE ZENGİNLEŞTİRME TESİSİ KAPASİTE ARTIŞI projesi ile ilgili olarak Bakanlığımıza sunulan ÇED Başvuru Dosyası Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği'nin 8. maddesi doğrultusunda incelenmiş ve uygun bulunmuş olup, projeye ilişkin ÇED Süreci başlamıştır. Çevresel Etki Değerlendirmesi süreci tamamlanana kadar süreç ile ilgili her türlü bilgiler ve projeye ilişkin görüş, soru ve öneriler GİRESUN Valiliğine (Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü) veya Çevre ve Şehircilik Bakanlığına gönderilebilir. İlgililere ve kamuoyuna duyurulur. 
    18. ^ a b c d MGS Proje Müşavirlik Mühendislik Ticaret Ltd. Şti., (2017). İlave Atık Depolama Tesisi Projesi ÇED Raporu. 23 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2022.
    19. ^ "Atıklarıyla hayvanları katleden şirket Giresun'da 4.atık tesisine hazırlanıyor". Karadeniz İsyandadır. 29 Eylül 2017. 30 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2022. 
    20. ^ Atık Depolama, Kot Yükseltme ve Zenginleştirme Tesisi Kapasite Artışı Projesi ÇED Raporu 2017, ss. 1-4.
    21. ^ "ÇED Raporu İtiraz". İstanbul Şebinkarahisar Sivil Toplum Kuruluşları Platformu. 29 Eylül 2014. Erişim tarihi: 15 Ocak 2023. 
    22. ^ Alemdağ, Selçuk (2016). "Toprak dolgulu barajlarda gövde duraylılığının limit denge ve sayısal analiz yöntemleri ile değerlendirilmesi: Türkiye'den bir atık barajı örneği". Gümüşhane Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi. 6 (2): 157-173. doi:10.17714/gufbed.2016.06.015. 
    23. ^ "e-ÇED Duyurular - İlave Atık Depolama Tesisi - Nesko Maden Ticaret ve Sanayi Anonim Şirketi". Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. 22 Mart 2017. 13 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2023. GİRESUN ili ŞEBİNKARAHİSAR ilçesi sınırları içerisinde NESKO MADEN TİCARET ve SANAYİ ANONİM ŞİRKETİ tarafından yapılması planlanan İLAVE ATIK DEPOLAMA TESİSİ projesi ile ilgili Çevresel Etki Değerlendirme süreci başlamış ve Çevresel Etki Değerlendirmesi Başvuru Dosyası halkın görüşüne açılmıştır. Söz konusu projeye ilişkin, halkı proje hakkında bilgilendirmek, görüş ve önerilerini almak amacıyla ÇED Yönetmeliğinin 9. maddesi gereğince 06/04/2017 tarihinde Halkın Katılım Toplantısı düzenlenecektir. ÇED Başvuru Dosyasını İncelemek isteyenler Bakanlık Merkezinde veya GİRESUN Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüklerinde duyuru tarihinden itibaren raporu inceleyerek, zamanlama takvimi içerisinde proje hakkında Bakanlığa veya Valiliğe görüş bildirebilirler. Halkın Katılımı Toplantısı yeri ve saati ile ilgili ÇED İzin Denetim Genel Müdürlüğü ve GİRESUN Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğünden bilgi alınabilir. İlgililere ve kamuoyuna duyurulur. 
    24. ^ "Atıklarıyla hayvanları katleden şirket Giresun'da 4.atık tesisine hazırlanıyor | Karadeniz İsyandadır". 30 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2023. 
    25. ^ "e-ÇED Duyurular - İlave Atık Depolama Tesisi - Nesko Maden Ticaret ve Sanayi Anonim Şirketi". Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. 21 Eylül 2017. 13 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2023. GİRESUN ili SEBINKARAHISAR ilçesi sınırları içerisinde NESKO MADEN TİCARET ve SANAYİ ANONİM ŞİRKETİ tarafından yapılması planlanan İLAVE ATIK DEPOLAMA TESİSİ projesi ile ilgili 10/10/2017 tarihinde İDK Toplantısı gerçekleştirilecektir. ÇED Raporu İlgililere ve kamuoyuna duyurulur. 
    26. ^ "GİRESUN ili SEBINKARAHISAR, ilcesinde". Çevre ve Şehircilik Bakanlığı. 27 Aralık 2017. 23 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2022. 
    27. ^ "GİRESUN ili SEBINKARAHISAR, ilcesi ÇAĞLAYAN KÖYÜ, DARABUL MEVKİİ mevkiinde ÇED OLUMLU". Çevre ve Şehircilik Bakanlığı. 27 Şubat 2018. 23 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2022. 
    28. ^ Maden Atığı Bertaraf (Atık Barajı) Tesisi Projesi ÇED Raporu 2020, s. 6.
    29. ^ Maden Atığı Bertaraf (Atık Barajı) Tesisi Projesi ÇED Raporu 2020, ss. 516-518.
    30. ^ a b Akduman, İsmail (1 Aralık 2021). "TEMA, felaketi video ile anlattı: İzleyeceğiniz bu görüntüler maalesef gerçek". Sözcü. 7 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2022. 
    31. ^ a b c d "Şebinkarahisar`da vuku bulan çevre felaketine dair basın açıklamamız". Kimya Mühendisleri Odası. 22 Kasım 2021. Erişim tarihi: 28 Haziran 2022. 
    32. ^ a b "Giresun'da 4 Bin 500 Tondan Fazla Kimyasal Atıkla Çevre Felaketi Yaratan Şirkete Ceza". Ekoloji Birliği. 4 Aralık 2021. 26 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2022. 
    33. ^ "Giresun'un Şebinkarahisar ilçesinde çevre felaketi". Cumhuriyet. 20 Kasım 2021. 27 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2022. 
    34. ^ Ethem, M. Y. (1974). "Reaktifler Üzerine Temel Bilgiler" (PDF). Bilimsel Madencilik Dergisi. 13: 20-34. 7 Ekim 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Temmuz 2022. 
    35. ^ Burat, F.; Demirağ, A.; Cansın Şafak, M. (2020). "Recovery of noble metals from floor sweeping jewelry waste by flotation-cyanide leaching". Journal of Material Cycles and Waste Management (İngilizce). 22: 907-915. doi:10.1007/s10163-020-00982-y. 6 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2022. 
    36. ^ "AEROFLOAT®". Solvay (İngilizce). 2022. 6 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2022. 
    37. ^ a b "Giresun'daki maden atık havuzu patladı, Bakanlık günler sonra şirkete ceza verdi; vatandaşlardan 'oluk oluk zehir akıyor' tepkisi!". T24. 7 Aralık 2021. 7 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2022. 
    38. ^ a b c TEMA. (2021). Giresunluların Anlatacakları Var! 26 Haziran 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. [Video]. Youtube.
    39. ^ a b Tokuç, Burcu (16 Aralık 2021). "ÜLKEMİZ HER GÜN YENİ BİR ÇEVRE FELAKETİ İLE KARŞI KARŞIYA BIRAKILIYOR". Halk Sağlığı Uzmanları Derneği. 16 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2022. 
    40. ^ a b c "DOĞA KATLİAMI BU DEFA GİRESUN'DA DEVAM EDİYOR". Metalurji ve Malzeme Mühendisleri Odası. 22 Kasım 2021. 22 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2022. 
    41. ^ a b "Türk Toraks Derneği Çevre Sorunları ve Akciğer Sağlığı Çalışma Grubu "Havamıza ve Suyumuza Siyanür ve Ağır Metaller Yağdı" Açıklaması". Türk Toraks Derneği. 27 Kasım 2021. 3 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2023. 
    42. ^ a b c d "Kahramanmaraş Milletvekili Sayın Ali Öztunç'un TBMM 7/55226 Sayılı Yazılı Soru Önergesine İlişkin Sorular ve Cevabı" (PDF). Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. 19 Ocak 2022. 8 Ocak 2023 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2022. 
    43. ^ "BASIN AÇIKLAMASI : Şebinkarahisar İlçesinde Bir Maden İşletmesindeki Atık Havuzunda Meydana Gelen Yıkılma (20.11.2021)". Giresun Valiliği. 20 Kasım 2021. 17 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2022. 
    44. ^ "Çöpler Altın Madeni'nde artık daha fazla siyanür ve asit kullanılıyor". dokuz8haber. 17 Mart 2022. 17 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2022. 
    45. ^ "Teknolojik Kazalar Bilgi Sistemi - Endüstriyel Kaza Bilgileri". teknolojikkazalar.org. Erişim tarihi: 15 Ocak 2023. 
    46. ^ "Yurttaşlar tedirgin!". www.cumhuriyet.com.tr. 15 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2023. 
    47. ^ "Kütahya Haberi: Köylüler siyanür baraj setinde çökme olduğunu iddia etti, şirket yalanladı". Sözcü. 18 Ekim 2016. 29 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2022. 
    48. ^ "ÇMO'DAN KÜTAHYA`DA SİYANÜR HAVUZUNDA YAŞANAN KAZA İLE İLGİLİ BASIN AÇIKLAMASI". Çevre Mühendisleri Odası. 8 Mayıs 2011. 21 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2022. 
    49. ^ a b mevzulab. (2021). Bir Çevre Felaketinin Anatomisi [Video]. Youtube.
    50. ^ "Çevre kirliliğine neden olan işletmeye 12 milyon lira ceza". TRT Haber. 4 Aralık 2021. 29 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2022. 
    51. ^ a b Cumhuriyet Halk Partisi (2022). "Doğa Hakları İhlalleri - 2021" (1 bas.). Ankara: Cumhuriyet Halk Partisi Yayınları. ss. 48-50. 3 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2022. 
    52. ^ "Giresun'da patlayan atık havuzunun numune sonuçları açıklanmıyor". Gazete Duvar. 26 Kasım 2021. 27 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2022. 
    53. ^ Eroğlu, Doğu (26 Ocak 2022). "Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı'na göre Şebinkarahisar faciası kapanmış: "Atıklar baraja karışmadı, rehabilitasyon başladı"". medyascope. 28 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2022. 
    Genel
    • MGS Proje Müşavirlik Mühendislik Ticaret Ltd. Şti. (2017), Atık Depolama, Kot Yükseltme ve Zenginleştirme Tesisi Kapasite Artışı Projesi ÇED Raporu, Türkiye, 14 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF), erişim tarihi: 14 Ocak 2023 .
    • Uzel Proje Mühendislik (2020), Maden Atığı Bertaraf (Atık Barajı) Tesisi Projesi ÇED Raporu, Türkiye, 15 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF), erişim tarihi: 15 Ocak 2023 

    Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

    Türkçe yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

    Yabancı dilde yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

    • Yavuz, F., Fuchs, Y., Karakaya, N., & Karakaya, M. Ç. (2008). Chemical composition of tourmaline from the Asarcık Pb–Zn–Cu±U deposit, Şebinkarahisar, Turkey. Mineralogy and Petrology, 94(3), 195-208. 29 Haziran 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
    • Lynch, A. J., Watt, J. S., Finch, J. A., & Harbort, G. E. (2007). History of flotation technology. Froth flotation: A century of innovation, 65-91. 29 Haziran 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
    • Ejtemaei, M., Gharabaghi, M., & Irannajad, M. (2014). A review of zinc oxide mineral beneficiation using flotation method. Advances in Colloid and Interface Science, 206, 68-78.
    • Bazin, C., & Proulx, M. (2001). Distribution of reagents down a flotation bank to improve the recovery of coarse particles. International Journal of Mineral Processing, 61(1), 1-12.
    • Alloway, B. J., & Davies, B. E. (1971). Heavy metal content of plants growing on soils contaminated by lead mining. The Journal of Agricultural Science, 76(2), 321-323. 29 Haziran 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
    • Davies, B. E. (1987). Consequences of environmental contamination by lead mining in Wales. In Ecological Effects of In Situ Sediment Contaminants (pp. 213-220). Springer, Dordrecht. 29 Haziran 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
    • Brown, B. E. (1977). Effects of mine drainage on the river hayle, cornwall a) factors affecting concentrations of copper, zinc and iron in water, sediments and dominant invertebrate fauna. Hydrobiologia, 52(2), 221-233. 10 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
    • Lucia, M., André, J. M., Gontier, K., Diot, N., Veiga, J., & Davail, S. (2010). Trace element concentrations (mercury, cadmium, copper, zinc, lead, aluminium, nickel, arsenic, and selenium) in some aquatic birds of the Southwest Atlantic Coast of France. Archives of Environmental Contamination and Toxicology, 58(3), 844-853. 29 Haziran 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

    Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

    "http://www.turkcewiki.org/w/index.php?title=Nesko_Şebinkarahisar_Maden_İşletmesi_felaketi&oldid=29161590" sayfasından alınmıştır