İki kutsal caminin hizmetkârı
İki kutsal caminin hizmetkârı (Arapça: خادم الحرمين الشريفين Hâdimü'l-haremeyni'ş-şerîfeyn), Eyyûbîler, Memlûk Sultanları, Osmanlı Padişahları ve günümüzde Suudi Kralları dahil olmak üzere İslam Hükümdarları tarafından kullanılan kraliyet unvanı.[1] Bu unvan, İslam dünyasının en kutsal iki mescidi olarak kabul edilen Mekke’deki Mescid-i Haram ve Medine’deki Mescid-i Nebevî'nin hükümdar tarafından korunması, sorumluluğunun garanti altına alınması ve sürdürülmesi anlamına gelir.
Etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]
Suudi Arabistan kralları resmî yazışmalarda ve hitaplarda Arapça: خادم الحرمين الشريفين (Ḫādim al-Ḥaramayn aš-Šarīfayn), Türkçe karşılığı olarak "İki Şerefli Haremin Hizmetkârı" ifadesini kullanmaktadırlar.[2] Bunun yanında, İki Ulu Mâbed'in Hizmetkârı, Mekke ve Medine'nin Hizmetkârı veya İki Kutsal Şehrin Koruyucusu gibi birçok ifade şekli ve yazılış biçimleri de bulunmaktadır.[3]
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Unvanın ilk kez Eyyûbîler Hanedanlığı'nın kurucusu ve sultanı Selahaddin Eyyubi tarafından kullanıldığına inanılmaktadır.[4]
Osmanlı İmparatorluğu[değiştir | kaynağı değiştir]
1517'de I. Selim komutasındaki Osmanlı ordusu ile Memlûk Sultanlığı arasındaki Ridaniye Muharebesi'nin, Osmanlı İmparatorluğu'nun zaferi ile sonuçlanmasının ardından hilâfet Osmanlılara geçti. Mısır'ın fethinden sonra Şam'a gelen Yavuz Sultan Selim, Emevî Camii'nde okunan hutbede kendisinden "Hâkim-ul Haremeyn'uş-Şerifeyn" (Haremeyn-i Şerif’in Hâkimi) diye bahsedildiği, bunun üzerine derhal müdahale ettiği ve şu sözleri söylediği rivayet edilmektedir:
| “ | Bu şehirlerin hakîmî olmak haddimize mi? Hayır! Hâkim-ul Haremeyn değil, Hâdim-ul Haremeyn! Ben ancak hizmetçisi olurum oraların.[5][6] | „ |
Mekke ve Medine'nin kontrolünün Osmanlılara geçmesinin ardından bu unvan ilk kez I. Selim tarafından kullanılmaya başlandı.[7] Unvan daha sonra Osmanlı İmparatorluğu'nun 36. ve son padişahı VI. Mehmed'e kadar, sonraki bütün Osmanlı Sultanları tarafından kullanıldı.[8]
Suudi Arabistan[değiştir | kaynağı değiştir]
1986 yılında Suudi Arabistan Kralı Fahd bin Abdülaziz, İslam’a karşı sorumluluğunun derin anlamda bir ifadesi olarak "Majesteleri" yerine "İki Kutsal Caminin Hizmetkârı" unvanını üstlenen ilk kral oldu.[1][9] Sonraki kral Abdullah bin Abdülaziz 2005-2015 yılları arasında bu unvanı kullandı.[10] 23 Ocak 2015'te tahta geçen Selman bin Abdülaziz üvey kardeşi Kral Abdullah'ın ölümünden sonra aynı unvanı devraldı.[11][12]
Eleştiriler[değiştir | kaynağı değiştir]
Mescid-i Haram içerisindeki Kâbe'nin güney yamacında bulunan ve Osmanlılar tarafından yaptırılan Ecyad Kalesi'nin, 2002 yılında Suudi Arabistan hükûmeti tarafından Ebrac el-Beyt otel inşaatı nedeniyle yıkılmasının ardından Türk akademisyen ve yazar Murat Bardakçı 13 Ocak 2002'de bir yazı yayımladı. Bardakçı yazısında; Kral Fahd'ın 1980'lerden itibaren "Mekke ile Medine'nin hizmetkârı" demek olan Hâdimu'l-Haremeyn-i Şerifeyn unvanını sahiplendiğini, fakat kutsal toprakların hizmetkârı gibi değil, hâkimi olarak hareket ettiğini belirtti.[3]
Amerikalı akademisyen ve tarihçi Juan Cole, 4 Temmuz 2016'da, Mescid-i Nebevî yakınlarında düzenlenen intihar saldırısı sonrasında yayımladığı bir yazısında, Suudi Arabistan'ın kendisini sıklıkla "kutsal kentlerin hizmetçisi" olarak tanımladığını belirtti. Cole, Medine'ye düzenlenen saldırıyla, Suudi Arabistan Kralı Selman ve Veliaht Prens Muhammed bin Nayif'e "iyi birer hizmetçi" olmadıkları mesajı verilmeye çalışıldığını öne sürdü.[13][14]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b Wood, Paul (1 Ağustos 2005). "Life and legacy of King Fahd". BBC. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2015.
- ^ "Suudi Arabistan Kralı Selman'a Devlet Nişanı Verildi". Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2016.
- ^ a b Bardakçı, Murat (13 Ocak 2002). "Majeste! Kâbe'yi de biz yaptık, haydi onu da yık!". Hürriyet. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2016.
- ^ Fakkar, Galal (27 Ocak 2015). "Story behind the king's title". Arab News. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2018.
- ^ "Haremeyn-i Şerifeyn". Herkul.org. 22 Mayıs 2006. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2015.
- ^ İlber Ortaylı (20 Nisan 2008). "Surre alayı Topkapı Sarayı'ndan geçiyor". Milliyet. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2015.
- ^ Bardakçı, Murat (7 Kasım 2012). "İlter Türkmen'e düşen görev". Haberturk.com. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2015.
- ^ Şimşirgil, Ahmet (2013). Kayı 3: Harameyn Hizmetinde - Yavuz. Timaş Tarih. s. 336. ISBN 9786050812992. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2018.
- ^ "Suudi Arabistan'ın Siyasi Görünümü". Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. 24 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2015.
- ^ "Custodian of the Two Holy Mosques King Abdullah bin Abdulaziz". Suudi Arabistan'ın Tokyo Büyükelçiliği. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2015.
- ^ "The Custodian of the Two Holy Mosques Speech during the Group of Twenty Summit in Turkey 23/2/1437 corresponding to 15 November, 2015". Suudi Arabistan Dışişleri Bakanlığı. 16 Kasım 2015. 7 Mart, 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2016. Tarih değerini gözden geçirin:
|arşivtarihi=(yardım) - ^ "Guardian of the Holy Places". Suudi Arabistan'ın Washington D.C. Büyükelçiliği. 27 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2016.
- ^ Cole, Juan. "How ISIL's attacks on Saudi Arabia aimed at Undermining the Monarchy's Legitimacy". www.juancole.com. 6 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2016.
- ^ "Suudi Arabistan'da kraliyet ailesi terörün hedefinde". Deutsche Welle. 5 Temmuz 2016. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2016.
