Eyüpsultan

Gezinti kısmına atla Arama kısmına atla
Eyüpsultan
İlçe
Eyüpsultan

Arma
Slogan:
İstanbul'un Kalbi Eyüpsultan

Ülke Türkiye Türkiye
Bölge Marmara
İl İstanbul
İdare
 • Belediye Başkanı Deniz Köken (AK Parti)
 • Kaymakam İhsan Kara[1]
Yüzölçümü
 • Toplam 242 km² (93 mil²)
Nüfus
 (2018[2])
 • Toplam 383,909
Zaman dilimi [[UTCUTC+03.00]] (DAYZD)
Posta kodu
340xx
Alan kodu 212
Resmî site

eyupsultan.bel.tr
eyupsultan.gov.tr

Eyüpsultan ya da eski adıyla Eyüp, İstanbul ilinin Avrupa yakasında yer alan bir ilçesi. 1936'da Fatih ve Beyoğlu ilçelerinin bir bölümüyle kurulan Eyüpsultan ilçesinin yüzölçümü 242 km²'dir. 21 mahallesi ve 7 köyü bulunan Eyüpsultan ilçesinin nüfusu 2018 yılındaki ADNKS verilerine göre 383.909'dur. İlçenin Haliç’in iç kesiminde kısa bir sahil şeridi, Karadeniz 'de Akpınar ve Çiftalan köyleri arasında da uzun bir sahil şeridi vardır. Kurulduğunda bugünkü Sultangazi ilçesinin Eskihabipler Mahallesi dışında tamamını, Gaziosmanpaşa ve Bayrampaşa ilçelerini de kapsayan Eyüp bugünkü sınırlarına 2009'da Yayla mahallesini Sultangazi'ye vererek ulaşmıştır. Eyüpsultan ilçesi doğuda Sarıyer, güneydoğuda Kâğıthane ve Beyoğlu, güneybatıda Gaziosmanpaşa,Bayrampaşa, güneyde Zeytinburnu ve Fatih, batıda Arnavutköy, İstanbul, Sultangazi, güneybatıda Başakşehir ilçelerine komşudur.

İsim[değiştir | kaynağı değiştir]

İlçe ismini, sınırları içinde türbesi bulunan Ebu Eyyûb el-Ensarî'den almaktadır. İstanbul'un Fethinden sonra Türklerin sur dışında kurduğu ilk yerleşim merkezi olan Eyüpsultan'da başta Eyüp Sultan Camii olmak üzere Osmanlı döneminden kalma çok sayıda tarihi eser mevcuttur. III. Selimin annesi ve III. Mustafa'nın eşi Mihrişah Valide Sultan’ın 1795 tarihinde inşa ettirdiği imaret 225 yıldan beri faaliyetini sürdürmektedir. İstanbul'un fethinden hemen sonra inşa edilen ve daha sonra Mimar Sinan tarafından şimdiki şekli ile yeniden yapılan “Eyüp Sultan Camii Kebir Hamamı” restorasyon aşamasında olup "Su Medeniyeti Müzesi" olarak planlanmıştır.[3] Tarihi Eyüpsultan mezarlığında Osmanlı döneminin önemli asker, devlet adamı, sanatkar ve alimlerinin mezarları bulunmaktadır. Bilinenin aksine bölgede bir değil yedi sahabe medfun (makamı) bulunmaktadır. Şimdiki adı Alibeyköy olan Köpekyaylası önemli yerleşim alanlarındandır. 19 Ekim 2017 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından alınan kararla ilçenin ismi Eyüpsultan olmuştur.[4][5]

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

Eyüpsultan İskelesi (1880-1893) [6]
Kutsal yer ana girişi, türbe ve müze içerir, Eyüpsultan

Eyüpsultan ilçesinin kapladığı alan İstanbul Surlarının dışında kalmasına rağmen, burada daima bir köy vardı. Çünkü iki nehir çok miktarda temiz su sağlıyordu. Ve Bizans döneminde köyde bir kilise vardı. Ve daha sonra bir manastır (Bugünkü Eyüpsultan Camii'nin arkasındaki tepelerin yükseğine inşa edilmişti.) şehir duvarlarının dışında kalınca bu alan mezar yeri olarak kullanılmaya başlandı. Burada kiliseler ve mezarlıklar vardı. Buraya adını ve ününü veren Eyüp Sultan türbesinden başka Eyüpsultan'da çok sayıda önemli kişinin türbesi de vardır. Buraya defnedilme arzusundan dolayı çevrede çok sayıda müslüman mezarlığı oluşmuştur.

Endüstriyel devrim sırasında Eyüpsultan[değiştir | kaynağı değiştir]

17. yüzyıl ve 18. yüzyıl'da İstanbul Osmanlı İmparatorluğu'nun başkenti olarak plansız bir şekilde büyüyordu. Savaşlar nedeniyle Balkanlar'daki Türk toplumu ve Kafkasya'lılar şehre geldiler. Bu dönemde Eyüpsultan alanı, mistik havasını kaybederek şehirle bütünleşmiş hale geldi. Çünkü Altın Boynuz boyunca fabrikalar inşa ediliyordu. Bunların ilki Feshane idi. Fabrika Osmanlı ordusuna fes üretmekteydi. Göçmenlerin ve fabrika işçilerinin bölgeyi hızlı bir şekilde iskan yeri seçmesi, kuşkusuz bazı olumsuz sonuçları da beraberinde getiriyordu.

Bugünkü Eyüpsultan[değiştir | kaynağı değiştir]

Pierre Loti kahvesinden Haliç'in görünüşü

Yakın zamanda pek çok fabrika kapatıldı veya buradan kaldırıldı. Haliç artık kokmuyor. Su kenarında oturmak artık mümkün. Bundan dolayı Eyüpsultan'ın nitelikleri tekrar olumlu olarak değişiyor. Semtin değişim süreçleri her alanda fark ediliyor. Kırk veya elli sene önce burada şehir hayatının alışılagelmiş zevkleri yaşanırdı. Günümüzde camiye yakın bölgede barlar yok. Fakat köşe dükkanlarda bira satılabilir. Sokakları kahvehanelerle doludur. İnsanlar buralarda vakitlerini kahve-çay içerek veya oyun oynayarak geçirirler.

Yeni apartman blokları ile birlikte nüfus da büyüdü. Fakat atmosfer hala barış dolu. Camiler ve tarih semte hala hakim vaziyette. Eyüpsultan ruhsal sakinlik ve rahatlama imajını vurgulamaya çalışmakla meşgul durumda. Eyüpsultan sadece bir cami ve mezarlıktan ibaret olmayıp civarı bir zamanların sivil toplum kuruluşları olarak kabul edilen tekkeleri ile de meşhurdur. İlk kadın sığınma evi olarak kabul edilen "Hatuniye Tekkesi", Türkistanlı hacıların uğrak yeri olarak kabul edilen "Kaşgari Dergahı", sahilde yer alan ve Zekai Dede Efendi'nin bir akademisi olarak faaliyet gösteren Bahariye Mevlevihanesi devrin önemli mekanlarıdır. Piyer Loti mevkiinde, mezarlıkların sona erdiği yerde Karyağdı Ali Baba isimli Bektaşi Tekkesi de bulunmaktadır. 19. yüzyıl'ın son çeyreğinde tekkenin içinde bir matbaanın olduğu çeşitli kaynaklarda zikredilir. Yukarıda mezarlıkların bittiği yer olan tepelerde ağaçlıklar bulunur. Burada genişçe yayılmış vaziyette duran ve adını Fransız yazar Pierre Loti'den alan bir kır kahvesi vardır. Haliç üzerinde şahane bir manzaraya sahiptir. Eminönü'ne giden bütün yollar görülebilir. Büyük bir barış ve huzur duygusunu ağaçların altında çayınızı yudumlarken hissedebilirsiniz. Dünyanın pek çok yerinden insanlar bu güzelliği görmek için gelir. Şimdi Haliç temiz olup, nostaljik sandallar insanları eskiden olduğu gibi karşı sahillere taşımaktadır. İlçe sınırları içerisinde birde Yükseköğretim Kurumu (Üniversite), (Bezmiâlem Vakıf Üniversitesi Eyüpsultan Kampüsü) bulunmaktadır.[7] Eyüpsultan Belediyesi 2016 yılında ilçenin tarihi dokusuna göre yenileyerek, yerli ve yabancı ziyaretçilere daha iyi bir hizmet verebilmek adına ESTAM (Eyüp Sultan Tarihi Merkez) kimliği ile çalışmalara başlamıştır.[8] Ayrıca Eyüpsultan Belediyesi her yıl ilk ve ortaokul öğrencilerine kırtasiye desteği vermekte,[9] 12. sınıf öğrencilerine ise üniversiteye giriş desteği olarak nakdi yardım sağlamaktadır.[10]

Tarihi yapılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Ebu Eyyûb el-Ensarî camii ve türbesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Eyüpsultan Camii'nin mihrap ve minberli iç görünüşü

Eyüp adı, Muhammed'in yoldaşı ve sancaktarı olan Ebu Eyyûb el-Ensarî'den gelmektedir. Kendisi buraya Arap ordusu ile birlikte şehrin ilk defa feth edilme denemesinde gelmiş ve burada vefat etmiştir. Son arzusu ise buraya gömülmekti. Onun istirahat yeri Bizans döneminde hürmet edilen bir yerdi. Fakat 4. Haçlı seferindeki Latin azgınlığı sırasında diğer kutsal Bizans yerleri ile birlikte dağınık duruma düştü. Yedi yüzyıl sonra, İstanbul'un fethi sırasında II. Mehmed'in (Fatih Sultan Mehmed) hocası şeyh Akşemsettin tarafından yeniden keşfedildi. Fatih Sultan Mehmet, şehrin alınmasından sonra bir mezar yeri veya Türbe Ebu Eyyûb el-Ensarî'nin istirahat yeri üzerine ve bir cami onun onuruna yapılmasını emretti. İstanbul'a ilk büyük cami inşa edilecekti. Geleneksel hamam, okul odaları ve kantin kompleksi camiyi çevreleyecekti. Aynı zamanda İstanbul'a ilk defa böyle bir yapı yapılacaktı. Eyüp'ün kutsal yer olması noktasından, Caminin bir taşının Peygamberin ayak izini taşıdığı söylenir. Pek çok cami, dua yerleri, şadırvanlar inşa edildi. Ve pek çok Osmanlı yöneticisi Ebu Eyyûb el-Ensarî'nin istirahat yeri yakınına gömülmek istiyordu. Alan büyüyordu ve pek çok dini mimarı kazanıyordu. İstanbul'a bu alana serin hava ve güzel manzara için gelmiş olan Türk ve yabancı turistlerin derviş tekkelerine ulaşabilme yeri haline geliyordu. Osmanlı İmparatorluğu'nun yükselme döneminde Eyüpsultan, şehir duvarları dışında kalan tanınmış üç yerleşim yerinden biri idi. Diğer ikisinden biri Üsküdar ve sonuncusu Galata idi. Bu dönemin bazı karakteri, Count Preziosi'nin çoğu Eyüpsultan'ı içeren şehrin yağlı boya tablolarında görülebilir.

Eyüpsultan İskelesi ve çevresi, arka planda Eyüp Sultan Camii (Şubat 2013)
Eyüpsultan güveci

Karyağdı Ali Baba Tekkesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Bugünkü Karyağdı Mahallesinde, mezarlıkların bittiği noktada ve Pierre Lotti tesislerinin yanı başında bulunmaktadır. 18. yüzyılın sonlarında kurulan bu Bektaşi tekkesi dönemin Osmanlı münevverlerinin ve Yeniçerilerin devam ettiği bir tekke idi. 1828'de Padişah II. Mahmut tarafından Yeniçeri Ocağı'nın ve Bektaşiliğin yasaklanmasıyla birlikte kapatılmış ancak sonraki dönemlerde tekrar açılmıştır. Mehmed Necib Baba, (ö. Bursa 1296/1879) Karyağdı Tekkesi şeyhi. Nicolas Vatin ve Thierry Zarcone’nin araştırmalarına göre bu şeyh tekkenin içine bir matbaa kurar. En azından, bilindiği kadarıyla, 1291/1874-1875 yılında tekke tarafından yayınlanan bir eser vardır. Bu yayın, sufi şiirlerinden oluşan, "Risale-i la'ihat-i cami" adında, 20 sayfalık küçük bir litografidir. İlk sayfasında, bu kitapçığın "Milli Eğitim Bakanlığı izni ile Karyağdı tekkesindeki Necib Baba Efendi matbaasında" basıldığı belirtilmiştir.[11] Tekkenin çevresinde Bektaşi tarikatına ait kişilerin kabirleri vardır. Buradaki en eski kabir 1779 tarihinde resmi olarak tekkenin yönetimine getirilen es-Seyyid Muhammed Ali’ye aittir.[12]

Mutfak[değiştir | kaynağı değiştir]

Eyüpsultan, Kemerburgaz turşusu ve Eyüpsultan güveci gibi tarihi lezzetlere de ev sahipliği yapmaktadır.[13]

Politika[değiştir | kaynağı değiştir]

Yerel Seçimler[değiştir | kaynağı değiştir]

Eyüpsultan Belediye Başkanları ve Partileri[14]
Yıl Belediye Başkanı Parti Oy Oranı
1984 Eyüp Uçak ANAP %39,52
1989 Kadir Akpınar SHP %30,93
1994 Ahmet Genç RP %25,96
1999 Ahmet Genç FP %32,85
2004 Ahmet Genç AK Parti %43,94
2009 İsmail Kavuncu AK Parti %36,44
2014 Remzi Aydın AK Parti %46,60
2019 Deniz Köken AK Parti %49,11

Genel seçimler[değiştir | kaynağı değiştir]

Yıl Parti Oy Oranı
1961 AP %42
1965 AP %61
1969 AP %52
1973 CHP %47
1977 CHP %57
1983 ANAP %40
1987 ANAP %37
1991 ANAP %25
1995 RP %23
1999 DSP %29
2002 AK Parti %39
2007 AK Parti %46
2011 AK Parti %48
Haziran 2015 AK Parti %41
Kasım 2015 AK Parti %49
2018 AK Parti %43

Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]

Yıl Toplam Şehir Kır
1940[15] 34.934 22.659 12.275
1945[16] 43.009 28.934 14.075
1950[17] 44.938 33.572 11.366
1955[18] 90.996 52.132 38.864
1960[19] 180.011 72.237 107.774
1965[20] 168.417 78.095 90.322
1970[21] 238.831 86.384 152.447
1975[22] 297.218 95.486 201.732
1980[23] 331.507 110.871 220.636
1985[24] 377.187 369.887 7.300
1990[25] 211.986 200.045 11.941
2000[26] 255.912 235.116 20.796
2007[27] 325.532 303.824 21.708
2008[28] 323.038 316.632 6.406
2009[29] 331.548 324.867 6.681
2010[30] 338.329 331.551 6.778
2011[31] 345.790 338.988 6.802
2012[32] 356.512 349.470 7.042
2013[33] 361.531 361.531 veri yok
2014[34] 367.824 367.824 veri yok
2015[35] 375.409 375.409 veri yok
2016[36] 377.650 377.650 Veri yok

Resimler[değiştir | kaynağı değiştir]

  • Eyüpsultan Camii'sinin kubbesi

  • Belediye binası

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ http://eyupsultan.gov.tr/kaymakam-ihsan-kara
  2. ^ "Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS)". 25 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2017. 
  3. ^ Yıldırım, M.Emin. Eyüpsultan Sempozyumu Değerlendirme ve Kapanış Oturumu.[ölü/kırık bağlantı] eyupsultansempozyumu.com. Erişim Tarihi:18.10.2016
  4. ^ http://tr.sputniknews.com/turkiye/201710201030684620-eyup-ilcesinin-yeni-adi/
  5. ^ http://www.aa.com.tr/tr/turkiye/eyupsultan-ismi-ilcedeki-aidiyet-bilincini-arttiracak/938886
  6. ^ Port of Eyüpsultan
  7. ^ http://bezmialem.edu.tr/tr/Sayfalar/iletisim.aspx
  8. ^ http://www.estam.com.tr/tr
  9. ^ http://www.milliyet.com.tr/eyup-belediyesi-nin-kirtasiye-destegi-istanbul-yerelhaber-2286885/
  10. ^ http://www.milliyet.com.tr/eyup-belediyesi-nden-lise-son-siniflara-istanbul-yerelhaber-1251107/
  11. ^ Nicolas VATIN-Thierry ZARCONE, İSTANBUL'DA BİR BEKTAŞİ TEKKESİ:KARYAĞDI (EYÜP) TEKKESİ. 19 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. hbvdergisi.gazi.edu.tr. Erişim Tarihi:18.10.2016
  12. ^ Bir tekkemiz olaydı, ışıkları yanaydı, www.dunyabizim.com. Erişim Tarihi: 30.03.2020.
  13. ^ http://www.newgokturk.com/kemerburgaz/kemerburgaz-in-geleneksel-lezzeti-tursu-h2474.html
  14. ^ "yerelnet.org.tr, Eyüpsultan Belediyesi". 20 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2014. 
  15. ^ Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü (1944). "1940 Genel Nüfus Sayımı: Vilâyetler, Kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 
  16. ^ Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü (1948). "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 
  17. ^ Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü (1954). "1950 Umumî Nüfus Sayımı: Vilâyet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibariyle Nüfus" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 
  18. ^ Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü (1961). "1955 Genel Nüfus Sayımı: Vilâyet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibariyle nüfus" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 6 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 
  19. ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1963). "1960 Genel Nüfus Sayımı: İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibariyle nüfus" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 
  20. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  21. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  22. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  23. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  24. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  25. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  26. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  27. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  28. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  29. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  30. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  31. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  32. ^ "2012 ADNKS verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2014. 
  33. ^ "2013 ADNKS verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2014. 
  34. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  35. ^ "2015 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
  36. ^ "2016 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 7 Mart 2017. 

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

  • Eyüpsultan Belediyesi
  • Eyüpsultan Kaymakamlığı
  • Eyüpsultan için uzaydan görüntü siteleri: Google, Yahoo, Microsoft
  • T.C. İstanbul Valiliği (Harika İstanbul) / Eyüp İlçesi Tanıtımı
"http://www.turkcewiki.org/w/index.php?title=Eyüpsultan&oldid=22621381" adresinden alındı.